Loch an Eilean Castle

Loch an Eilean Castle, położony na niewielkiej wysepce na jeziorze o tej samej nazwie, został wybudowany w XIV wieku, najprawdopodobniej przez Alexandra Stewarta, hrabiego Buchan (ur. 1343 – zm. 1405). Zamek postawiony jest na miejscu wcześniejszej twierdzy, zbudowanej na przełomie lat 1222 a 1298 przez jednego z biskupów Moray (Bishop of Moray lub Bishop of Elgin). Ulokowany na południowym krańcu wyspy był on faktycznie niewielkim domem otoczonym obronnym murem. Do dnia dzisiejszego nie zachowały się jednak żadne fragmenty tej budowli. Obecny zamek powstał w latach 80-tych XIV wieku. Oryginalnie stanowił on jedynie potężną wieżę obronną wykorzystywaną przez Alexandra Stewarta jako dworek łowiecki. Wieża ta, położona dla odmiany na północnym krańcu wyspy, posiadała wymiary 10 na 8 metrów ze ścianami o grubości 1.8 metra. Na jej parterze ulokowana była komnata z kolebkowym sklepieniem. Nad nią znajdował się główny hall. Ostatnie piętro zaadoptowane było na prywatną komnatę hrabiego. Zachowane do dnia dzisiejszego ruiny wieży wznoszą się na wysokość jedynie około 3 metrów. Wokół wieży w późniejszych latach dobudowano także kolejne budowle. Obok nielicznych budynków gospodarczych powstał także nowy, większy hall. Całość połączona została też niewielkim , zamkniętym dziedzińcem. Pierwsze prace na przebudową zamku zostały podjęte na przełomie lat 1527 a 1539. W roku 1567 Loch an Eilean przeszedł w ręce rodu Grant. Około roku 1600 Patrick Grant of Rothiemurchus (przed 1585 – ok. 1617) wybudował kurtynowy mur łącząc główną wieżę z nowym hallem. W roku 1690 zamek został zaatakowany przez oddział jakobicki, wycofujący się na południe po przegranej bitwie pod Cromdale (30 kwietnia – 1 maja 1690r.). Atak ten został jednak skutecznie odparty. W tym czasie wyspa połączona była ze stałym lądem niewielką groblą, która uległa zniszczeniu w XVIII wieku, gdy poziom wody w jeziorze znacznie się podniósł. Loch an Eilean Castle po raz ostatni był zamieszkany w roku 1715, kiedy jego nowi właściciele klan Mackintosh of Balnespick przygotowywali w nim obronę przed wojskami jakobickimi. W roku 1746 wdowa po 7-ym lairdzie Rothiemurchus, Jamesie Grant (przed 1730 – 1768) – Jean Gordon (zm. 1782), zwana także jako Grizel Mhor lub „Jakobicka Lady” ukrywała w zamku ocalałych jakobitów po pogromie pod Culloden (16 kwietnia 1746 r.) W latach 70-tych XVIII wieku wyspa na której stoi zamek, z uwagi na spławiane jeziorem bale drewna, została znacznie zmniejszona.

Loch an Eilean Castle można podziwiać z brzegu o każdej rozsądnej porze.

Alexander Stewart (gael. Alasdair Mor an Righ) – zwany też Wilkiem z Badenoch (1343 – 1405) był czwartym synem króla Roberta II (1316 – 1390) i jego pierwszej żony Elizabeth Mure of Rowallan (ok. 1318 – przed 1355). Alexander po raz pierwszy został wspomniany w statucie wystawionym w Ruthven Castle dnia 14 sierpnia 1370 roku jako Alexander Senescalli (łacińska wersja nazwiska Stewart), w którym brał on na siebie obowiązek ochrony biskupa Moray – Alexandra Bur’a (ok. 1320 – 1397) oraz całego biskupstwa, włączając w to należne do niego ziemie i ludność zamieszkującą tereny Badenoch. Ojciec Alexandra, Robert wszedł w posiadanie ziem Badenoch najprawdopodobniej poprzez małżeństwo z Euphemią de Ross, hrabiną Moray (1320 – 1387). Związek ten został zawarty 2 maja 1355 roku. Robert Stewart miał raczej niezbyt układne relacje ze swoim wujem, królem Davidem II (1324 – 1371). W roku 1368 wraz ze swoimi synami został zmuszony przez szkocki parlament do złożenia przysięgi wierności Davidowi II. Miało to powstrzymać politycznych sojuszników Roberta od ich niepożądanych i częstych wykroczeń przeciwko królewskiej władzy. W tym samym roku Robert wraz z Alexandrem zostali mimo to uwięzieni w zamku Loch Leven. Wskazuje to, że wspomniana przysięga raczej nie przyniosła oczekiwanych rezultatów. Po śmierci Davida II (22 lutego 1371 roku) i sukcesji Roberta na tron szkocki (w marcu 1371 roku; Robert był pierwszym szkockim władcą z dynastii Stewart) – Alexander został oficjalnie mianowany Lordem Badenoch. Miało to miejsce dnia 30 marca 1371 roku. Posiadłości Badenoch w związku z rychłym odtworzeniem hrabstwa Moray dla Johna Dunbara (ok. 1330 – ok. 1393) w marcu 1372 roku oraz przekazaniem ziem Lochaber (należących wcześniej do Johna MacDonalda, Lorda Wysp (ok. 1305 – 1386)) oraz ziem Urquhart najstarszemu synowi króla i Euphemii de Ross – Davidowi, hrabiemu Strathearn (1357 – ok. 1386), okazały się niezbyt wystarczające dla Alexandra Stewarta. W związku z tym pod koniec roku 1371 wydzierżawił on posiadłość Urquhart oraz zakupił sąsiadujące z Badenoch ziemie baronii Strathavon. W październiku 1372 roku nad tymi posiadłościami oraz hrabstwem Moray, częścią ziem Aberdeenshire oraz północną częścią hrabstwa Perthshire Alexander objął kontrolę jako królewski porucznik. W tym samym roku został także mianowany królewskim sędzią w Appin of Dull w Perthshire. Oznaczało to, że Alexander objął w imieniu Korony ziemie leżące od północy Perthshire, aż do Pentland Firth (cieśnina oddzielająca wyspy Orkady od głównego lądu). Kolejne posiadłości przejął w roku 1375, gdy Alexander de l’Ard (przed 1350 – zm. ok. 1404) zrzekł się na rzecz jego i jego brata Davida swoich roszczeń do hrabstwa Caithness. W czerwcu 1382 roku Alexander poślubił Euphemię de Ross, hrabinę Ross (1342/1345 – 1394/1395). Poprzez ten związek Alexander po raz kolejny poszerzył swoje posiadłości, stając się (de jure) hrabią Ross. Resztą ziem wliczając w to wyspy: Lewis i Skye oraz Dingwall i Kingedward w Aberdeenshire zarządzał wspólnie z żoną. Włączenie do swoich posiadłości baronii Kingedward, (która stanowiła sporą część hrabstwa Buchan) pozwoliła Alexandrowi także na przejęcie tytułu hrabiego Buchan (już kilka dni po ślubie). Była to druga kreacja tego tytułu. Pierwsza wygasła po śmierci Johna Comyna (przed 1270 – 1308) w roku 1308. Jego despotyczne rządy nad tym ogromnym obszarem szybko wznieciły niechęć wśród podległej mu szlachcie. Jednym z jego politycznych przeciwników był także Alexander Bur, biskup Moray. W XII i XIII wieku obszarem Moray rządzili, ciesząc się sporą niezależnością od władzy królewskiej przedstawiciele kościoła – biskupi Moray (lub Elgin). Stan ten zakończył się wraz z mianowaniem w roku 1312 przez króla Roberta Bruce’a (1274 – 1329) Thomasa Randolpha – Hrabią Moray (1282 – 1332). Tytuł ten nie utrzymał się jednak długo w rodzinie Randolph. Po śmierci syna Thomasa – Johna (1311 – 1346) wrócił do Korony na następnych 26 lat. W roku 1365 biskup Alexander Bur nakłonił króla Davida II do uznania swoich ziem w Badenoch i Strathspey jako podlegających wyłącznie władzy królewskiej. Tym samym, nawet po formalnym uznaniu Alexandra Stewarta (statut z Ruthven Castle z roku 1370) obrońcą Bur’a i jego poddanych, ziemie samego biskupstwa w żadym wypadku nie mogły przejść na własność Alexandra. Kiedy w marcu 1371 roku Alexander został oficjalnie mianoway Lordem Badenoch z prawem władzy nad ziemiami kościoła, biskup Bur stanowczo zaprotestował powołując się na wcześniejsze ustalenia z królem zawarte w statutach Wielkiej Pieczęci Szkocji. Tym samym autorytet Alexandra jako udzielnego władcy na obszarze Badenoch został mocno naruszony. W odwecie Bur, jak i następnie także jego sojusznik biskup Aberdeen – Alexander de Kininmund (przed 1340 – 1380) zostali poddani ciągłym atakom zarówno samego Stewarta, jak i jego politycznych sojuszników. Możliwe jest także, że przejęcie dochodów z ziem Rothiemurchas przyczyniło się do „dobrowolnego” zrzeknięcia się tej posiadłości przez biskupa Bur’a, na rzecz Alexandra dnia 20 kwietnia 1382 roku. Sytuacji Bur’a z pewnością nie polepszał fakt, że ewentualne skargi musiały być rozpatrzone przez osobę sprawują najwyższą władzę sądowniczą nad tym obszarem… czyli przez samego Alexandra Stewarta. Mimo wszystko, w związku z despotycznymi rządami Stewarta królewski autorytet na obszarze Moray zaczął gwałtownie słabnąć. W listopadzie 1384 roku brat Alexandra – John Stewart, hrabia Carrick (ok. 1337 – 1406) wspierany przez parlament podjął szereg działań przeciwko mających na celu osłabienie jego pozycji w rejonie Strathnairn. Obszar ten, należący wcześniej do Patricka Lindsay’a (ok. 1360 – 1407) był zarządzany za królewskim pozwoleniem przez Alexandra. Wobec wsparcia Johna Stewarta – Lindsay mógł ubiegać się o zwrot swojej posiadłości. W kwietniu 1385 roku w sądzie Lindsay zgłosił swoje prawa do obszaru Urquhart. W tym samym czasie sir James Lindsay of Crawford (1340 – 1397) zgłosił pretensje do tytułu Lorda Buchan, a John Dunbar, 4-ty hrabia Moray (ok. 1330 – ok. 1393) oskarżył ludzi Alexandra o napaść i zabójstwo jego własnych służących. Pomimo tych ataków Stewart wzmocnił swoją pozycję, zwłaszcza w rejonie tzw. Great Glen. Po śmierci swojego brata Davida Stewarta (1357 – ok. 1386) przejął on bowiem na własność posiadłość Urquhart. Następnie pozyskał też ziemie Bona (leżące nad Loch Ness) od Johna Dunbara oraz od sir Roberta Chisholm (1332 – ok. 1393) posiadłość Abriachin. Pozycja hrabiego Buchan jeszcze bardziej się wzmocniła w lutym 1387 roku, kiedy został on oddelegowany przez króla do pełnienia funkcji Justiciar north of Forth (Justiciar był wysokim urzędnikiem państwowym, sprawującym władzę sądowniczą w imieniu króla. „north of Forth” – czyli ziem leżących na północ od zatoki Forth). Rządy hrabiego Carrick, jako Strażnika Szkocji nie okazały się zbyt udane, wobec czego rządy w imieniu króla Roberta II przejął jego drugi syn – Robert Stewart, hrabia Fife (ok. 1340 – 1420). W jednej ze swoich pierwszych decyzji Robert usunął swojego brata Alexandra kolejno z funkcji Justiciar north of Forth, królewskiego porucznika oraz szeryfa Inverness. Nowym Justiciar’em north of Forth został syn Roberta – Murdoch (1362 – 1425). W tym czasie reputacja hrabiego Buchan była już na tyle zła, że podczas sesji parlamentu został on określony jako „bezużyteczny społecznie”. Z pewnością jedną z przyczyn takiego stanu była fakt opuszczenia przez niego swojej małżonki Euphemii i związanie się z Mairead inghean Eachann (1360 – 1400), swoją kochanką i matką kilkorga jego dzieci, wliczając w to Alexandra Stewarta, hrabiego Mar (ok. 1375 – 1435). Prawo małżeńskie było jednym z kluczowych dla Kościoła wobec czego biskup Bur oraz biskup Alexander Kylquhous of Ross (przed 1326 – 1398) dnia 2 listopada 1389 roku nakazali Alexandrowi powrót do swojej prawowitej małżonki. Pomimo publicznej obietnicy powrotu, hrabia Buchan pozostał on jednak ze swoją kochanką. Efektem tego, Euphemia wspomagana przez Johna Stewarta podjęła decyzję o rozwodzie. W roku 1392 uzyskała też korzystny w tej kwestii wyrok papieski. Efektem tego, wszystkie ziemie wzniesione przez nią w posagu, stały się na powrót własnościa jej jaki jej syna ( z pierwszego małżeństwa) – Alexandra Leslie, hrabiego Ross (przed 1370 – 1402). Po śmierci króla Roberta II dnia 19 kwietnia 1390 roku na tron Szkocji wstąpił jako Robert III – John Stewart, hrabia Carrick – polityczny przeciwnik Alexandra. Sytuacja hrabiego Buchan stała się zatem wysoce niekorzystna. Wkrótce później biskup Bur zwrócił się z prośbą o opiekę do syna hrabiego Moray – Thomasa Dunbara, szeryfa Inverness (przed 1390 – ok. 1422). Wydarzenia z maja i czerwca 1390 roku spowodowane były głównie dwoma czynnikami. Po pierwsze John Dunbar, hrabia Moray wraz ze swoim najbliższym sojusznikiem sir Davidem Lindsay of Glenesk (ok. 1360 – 1407) opuścili region Moray i udali się do Anglii na dwór króla Richarda II (1367 – 1400). W tym samym czasie biskup Bur, biorąc odwet za wcześniejsze ataki Alexandra nałożył na niego klątwę za opuszczenie swojej małżonki. Ten, w odwecie spalił należące do biskupa miasta Forres (w maju) oraz Elgin (w czerwcu). W tym drugim przypadku oprócz samego miasta całkowitemu zniszczeniu uległy także słynna katedra, klasztor franciszkanów, parafialny kościół St Giles oraz szpital Maison Dieu. Gwałtowna reakcja zarówno Kościoła, jak i Korony zmusiła Alexandra Stewarta do publicznej pokuty w Church of Friars w Perth. W obecności króla Roberta III i hrabiego Fife Alexander otrzymał ostatecznie odpuszczenie win z rąk biskupa St Andrews – Waltera Traila (przed 1360 – 1401). W następnych latach jego pozycja uległa dalszemu osłabieniu. W roku 1392 Alexander utracił tytuł Lorda Urquhart, a następnie prawa od ziem Ross. Także hrabiowie Fife i Carrick podjęli szereg działań mających na celu osłabienie nie tylko jego pozycji, ale także pozycji jego synów. Po wydarzeniach roku 1390 Alexander w odróżnieniu od synów unikał zbrojnego rozwiązywania konfliktów. Jego synowie Duncan oraz Robert dowodzili w przegranej bitwie pod Glenbrierachan (lub Glasclune w roku 1392) z oddziałami sir Waltera Ogilvy of Auchterhouse (ok. 1350 – 1392) i Waltera de Lychton (zm. 1392). Pomimo zwycięstwa swoich wojsk zarówno Ogilvy, jak i Lychton polegli w tej bitwie. Wydaje się, że także w następnych latach synowie hrabiego Buchan nagminnie naruszali spokój w państwie. Z zachowanych dokumentów sądowych wynika, że trzej jego synów na przełomie lat 1396 a 1402 roku było uwięzionych w zamku Stirling. Sam Alexander Stewart pod koniec życia opuścił północ Szkocji i przeniósł się w okolice Perth. W roku 1402 pełnił funkcję baillie of Atholl (baillie – oficer szkocki). W roku 1404 wspomniany był też przy okazji wizyty w Perth. Zmarł w roku 1405 i został pochowany w katerze Dunkeld. Wciąż można tam podziwiać jego wspaniały nagrobek. Alexander, hrabia Buchan znany jest powszechnie pod pseudonimem „Wilka z Badenoch”. Pseudonim ten nawiązujący do niezbyt chwalebnych czynów w Forres i Elgin został najprawdopodobniej nadany mu już po śmierci. Nie ma, w każdym razie żadnych zachowanych dowodów na to, by nazwa ta była w użyciu także za jego życia.