Peel Ring Of Lumphanan

Peel Ring of Lumphanan jest imponującym przykładem XIII-wiecznego gródka stożkowatego.
Jego centralną część stanowi owalny ziemny kopiec o wymiarach 45 na 37 metrów i wysokości około 9 metrów. Otaczająca go głęboka fosa posiada, aż około 15 metrów szerokości. Ta z kolei, chroniona jest także ziemnym wałem o oryginalnej wysokości około 4 metrów i szerokości około 2.5 metrów. Wydaje się całkiem możliwe, że zachowany kompleks mogła otaczać jeszcze jedna, zewnętrzna fosa. Nie jest także wykluczone, że w przypadku zagrożenia obydwie fosy mogły być zatapiane. Do tego celu wykorzystywano wodę z przepływającego w pobliżu strumienia. Mechanizm regulujący jej poziom w wewnętrznej fosie umieszczony mógł być wtedy w zachodnim odcinku zewnętrznego wału.
Chociaż wokół szczytu kopca, wciąż można dostrzec niewielkie fragmenty obronnego muru o szerokości około 1 metra, to przeprowadzone w latach 70-tych XX wieku badania archeologiczne bezsprzecznie potwierdziły, że został on wybudowany pod koniec XVIII wieku, najprawdopodobniej przez miejscowych rolników. Pierwotną XIII-wieczną osłonę stanowił tutaj zatem zwykły, ziemny nasyp. Ten niedługo później został jednak zastąpiony masywną palisadą, od której też wzięła się nazwa całego obiektu („peel”).
Oryginalną wydaje się być za to brukowana ścieżka prowadząca od północno – wschodniej strony przez wyłom w zewnętrznym wale, aż do północnej części kopca.
Doskonale wciąż widoczne, (choć obecnie przykryte darnią) w jego północno – wschodniej części fundamenty prostokątnego budynku o wymiarach 15 na 3.5 metrów, stanowią jedyną pozostałość wybudowanej pod koniec XV wieku obronnej rezydencji sir Thomasa Charteris of Kinfauns, zwanej jako Ha’ton House. Wejście do niej prowadziło najprawdopodobniej od strony zachodniej. Budynek ten pozostał w użyciu do XVIII wieku. Fundamenty kolejnej, bliżej nieokreślonej prostokątnej budowli zostały także odkryte w XIX wieku w południowym odcinku fosy. Obecnie, w trakcie zimy miejscowa ludność tworzy w jej obrębie lodowisko służące następnie do gry w popularny w Szkocji curling.

Historia Peel Ring of Lumphanan

Zgodnie z historycznymi przesłankami oryginalny gródek stożkowaty istniał w tym miejscu już w czasach króla Mackbeth’a (zm. 1057). Właśnie w stoczonej w pobliżu, dnia 25 sierpnia 1057 roku bitwie, jego wojska zostały rozgromione przez wspomaganą przez Anglików armię Malcolma Canmore (1031 – 1093), najstarszego syna króla Duncan’a I (1001 – 1040, Duncan I został zabity w przez Mackbeth’a w Bouthgouanom w pobliżu Elgin, dnia 14 sierpnia 1040 roku). Pojmany podczas tej potyczki Mackbeth miał zostać następnie ścięty. Głaz na którym przeprowadzono egzekucję, noszący od tej pory nazwę „Kamienia Mackbetha” znajduje się w odległości około 300 metrów na południowy – zachód od Peel Ring of Lumphanan (według innej wersji Mackbeth zginął w trakcie walki. Następnie jego głowa została odcięta od tułowia i wystawiona na publiczny pokaz na rzeczonym kamieniu). Ciało zabitego króla miało zostać także pochowane na leżącym na północ od wioski Lumphanan szczycie wzgórza Perk Hill. Podczas przeprowadzonych w tym miejscu, w roku 1855 badań archeologicznych odkryto jednak kurhan z epoki brązu, czyli miejsce pochówku starsze od legendarnego grobowca Mackbeth’a o całe trzy tysiące lat. W tej sytuacji najbardziej prawdopodobną wydaje się być teoria, że ciało zabitego króla zostało pogrzebane na wyspie Iona, w tradycyjnym miejscu pochówku szkockich władców.
Malcolm Canmore pokonawszy w następnym roku także pasierba i następcę Mackbeth’a – króla Lulach’a (zm. 1058), sam został koronowanym władcą Szkocji po ceremonii przeprowadzonej w Scone dnia 25 kwietnia 1058 roku.
Istniejący do dnia dzisiejszego gródek został wybudowany w XIII wieku, przez wywodzącą się z regionu Angus rodzinę De Lundin, która około roku 1228 z nadania króla Alexandra II (1198 – 1249), weszła w posiadanie ziem położonych pomiędzy rzekami Dee i Don. Możliwe jest także, że De Lundin po prostu rozbudowali istniejącą w czasach Mackbeth’a warownię. Z uwagi jednak, że główną siedzibę rodu pełnił wówczas, położony około 9.5 kilometrów na zachód zamek Coull, Peel Ring of Lumphanan był zarządzany przez specjalnych namiestników lub ich dalszych krewnych. Z biegiem czasu De Lundin, od nazwy pełnionej przez nich dziedzicznej funkcji królewskich odźwiernych („door – wards”) przyjęli  także nowe nazwisko Duward.
Dnia 21 lipca 1296 roku w Lumphanan, podczas I-szej Wojny o Szkocką Niepodległość (1296 – 1328) szkoccy możni, wliczając w to sir John’a de Melville of Raith, złożyli hołd królowi Anglii – Edwardowi I (1239 – 1307). Wydaje się, że po tym upokarzającym dla Szkotów wydarzeniu warownia została opuszczona.
Została ona ponownie wykorzystana w roku 1487, kiedy sir Thomas Charteris of Kinfauns na szczycie zachowanego kopca wybudował obronny dworek Ha’ton House (inna jego nazwa to Halton House). Budynek ten pozostał w użyciu, aż do XVIII wieku.

Obecnie Peel Ring of Lumphanan znajduje się pod opieką Historic Scotland i jest dostępny bezpłatnie o każdej rozsądnej porze.

Z dedykacją dla Pawła… 😉