Fordyce Castle

  • Status: -***- Własność prywatna
  • Typ: Wieża mieszkalno - obronna ulokowana na planie litery „L” (L-plan tower house)
  • Data: od XVI wieku
  • Położenie: we wiosce Fordyce. Aberdeen & Moray
  • Numer według map "Ordance Survey": NJ 556638
  • Inne nazwy: Castle of Fordyce, Fordyce Tower

Aberdeenshire AB45, Wielka Brytania

 

 

 

 

Fordyce Castle jest niewielką, mieszkalno – obronną wieżą ulokowaną na planie litery “L”. Powstała ona pod koniec XVI wieku.
Główne wejście do niej znajduje się u podstawy południowej ściany, niewielkiego, niemalże równobocznego skrzydła północno – zachodniego. Tuż ponad owym wejściem można również dostrzec, opróżnioną już niestety wnękę po panelu herbowym. W parterowej kondygnacji rzeczonego skrzydła oprócz bardzo wąskiego przedsionka, swój bieg rozpoczynają także spiralne schody. Dają one dostęp jedynie do pierwszego piętra głównego bloku. Na dwóch kolejnych piętrach północno – zachodniego skrzydła mieściły się dość skromne komnaty mieszkalne. Całym wyposażeniem dolnej z nich był niewielki, osadzony w jej wschodniej ścianie kominek oraz dwa okna. Większe z nich skierowane zostało w stronę zachodnią. Drugie i przy tym szczelinowe skierowane jest w stronę południową. Niemalże identyczny układ miała najwyżej położona komnata. Także i do niej dostęp naturalnego światła zapewniały dwa okienka: południowe i zachodnie. Dla odmiany, jej kominek osadzony został w ścianie zachodniej. Całe to skrzydło przykryte jest też siodłowym dachem z tradycyjnymi, schodkowymi szczytami.
W parterowej kondygnacji głównego, dwupiętrowego bloku, znajdują się dwa sklepione, lecz i całkowicie odseparowane od siebie pomieszczenia. Do pierwszego z nich, położonego od północnej strony, można było się dostać jedynie ze wspomnianego wyżej przedsionka północno – zachodniego skrzydła. Pomieszczenie to oświetlały dwa okna. Większe z nich, skierowane jest w stronę wschodnią. Z kolei szczelinowe okienko zachodnie pełniło jednocześnie funkcję ambrazury osłaniającej główne wejście. Dostęp do drugiego, południowego pomieszczenia, możliwy jest tylko z zewnątrz, poprzez wąskie wejście ulokowane od zachodniej strony. Pomieszczenie to oświetlało zaledwie jedno, szczelinowe okienko. Również ono skierowane zostało w zachodnią stronę.
Pierwsze piętro głównego bloku podzielone zostało na trzy części, a mianowicie niewielki przedsionek, salon lorda oraz hall. Rzeczony przedsionek, łączący obydwie pozostałe komnaty z główną klatką schodową zajmuje cały, północno – zachodni narożnik tej kondygnacji. Z kolei, na wschód od niego umieszczony został salon lorda. To dość skromne pomieszczenie wyposażone zostało w jedno, wschodnie okno oraz osadzony w północnej ścianie kominek. Hall natomiast oryginalnie posiadał trzy okna: południowe, wschodnie i zachodnie. Podczas, gdy pierwsze z nich jest już całkowicie zamurowane, to dwa pozostałe, najprawdopodobniej w XVIII wieku, zostały też znacznie powiększone. Kominek tej komnaty umieszczony został w centralnej części ściany południowej.
Jak zostało to już wspomniane, główna klatka schodowa kończyła swój bieg na poziomie pierwszego piętra. W tej sytuacji, komunikację pomiędzy pierwszym i drugim piętrem głównego bloku, jak i dwoma górnymi piętrami skrzydła północno – zachodniego zapewniała kolejna klatka schodowa. Przyjmuje ona formę niewielkiej, okrągłej wieżyczki osadzonej na styku obydwu wspomnianych budynków. Szczególną uwagę zwraca jej konsola. Wykonana została ona bowiem, aż z 10 rzędów półokrągłych, kamiennych ciosów. Z tych połowa ozdobiona została wykwintnymi i niepowtarzającymi się wzorami. Dodatkowo, w murach tej wieżyczki osadzone zostały eleganckie potrójne, a nawet poczwórne ambrazury. Co ciekawe, ich sposób wykonania mocno przypomina ambrazury z słynnego zamku Tolquhon. Kolejne pistoletowe ambrazury można dostrzec na każdym poziomie i w każdej ścianie tej wieży. Co ciekawe, umieszczone zostały one nawet na narożnikach wieży, między innymi na południowo – wschodnim narożniku głównego bloku i północno – zachodnim narożniku skrzydła północno – zachodniego.
Drugie piętro głównego bloku przyjmuje niemalże identyczny układ jak i piętro pierwsze. Niewielki przedsionek ponownie ulokowany został w północno – zachodniej części tej kondygnacji. Podobnie też dawał on dostęp do dwóch typowo mieszkalnych komnat. Mniejsza z nich, położona na wschód od przedsionka, wyposażona została w jedno, wschodnie okno oraz osadzony w północnej ścianie niewielki kominek. Dodatkowo, w jej północno – wschodnim narożniku znajduje się przejście do jednej z dwóch narożnych, okrągłych bartyzan wieży Fordyce. Kolejna znajduje się po przeciwnej stronie, w południowo – wschodnim narożniku głównego bloku. Obydwie one przykryte zostały też ciekawymi, stożkowatymi daszkami. Na bartyzanie południowo – zachodniej można również dostrzec ozdobny panel. Umieszczony na nim monogram „M” odnosi się do osoby budowniczego tego zamku – Thomasa Menzies of Durn.
Większa komnata z drugiego piętra głównego bloku wyposażona została w dwa okna. Skierowane zostały one w strony wschodnią i południową. Również w południowej ścianie osadzony został jej skromny kominek. Natomiast w południowo – zachodnim narożniku tej komnaty znajduje się wejście do wspomnianej wyżej narożnej bartyzany.
Dodatkowe pomieszczenia, być może mieszkalne, mieściły się również na poddaszu głównego bloku.
Około roku 1700 od północnej strony wieży wybudowany został dwupiętrowy, sporych rozmiarów budynek. W jego parterowej części ulokowane zostały trzy, całkowicie niezależne od siebie pomieszczenia. Największe z nich, położone od strony północnej, jako jedyne wyposażone zostało w niewielki kominek. Osadzony został on w centralnej części ściany północnej. Dostęp dziennego światła temu pomieszczeniu zapewniało pojedyncze, zachodnie okno. Pomieszczenie środkowe z kolei, wyposażone został tylko w jedno, podobnie zachodnie okno. Na lewo od niego (w kierunku południowym) znajduje się też wejście do tego pomieszczenia.Trzecie z tych pomieszczeń, ulokowane od południowej strony, może się poszczycić tylko osobnym, zachodnim wejściem. Brak jest w nim zatem tak okna, jak i kominka.
Pierwsze piętro tego budynku (tzw. skrzydła północnego) również zostało podzielone na trzy części. Pomieszczenia północne i środkowe pełniły funkcje typowo mieszkalne. Pierwsze z nich wyposażone zostało w jedno, zachodnie okno oraz osadzony w centralnej części północnej ściany kominek. Komnata środkowa posiada już dwa zachodnie okna. Jej kominek podobnie został umieszczony w obrębie ściany północnej. Ostatnią z trzech części tej kondygnacji w całości wypełnia klatka schodowa. Dostęp dziennego światła zapewniało jej jedno okienko. Skierowane jest ono w stronę wschodnią.
Drugie piętro skrzydła północnego podzielone zostało z kolei na pięć części. Jego południowy odcinek zajmuje zatem wspomniana klatka schodowa. Dawała ona jednak dostęp tylko do umieszczonego od wschodniej strony, długiego, ale i dość wąskiego pasażu. Dopiero z niego można było się dostać do trzech następnych pomieszczeń tej kondygnacji. Dwa z nich, czyli północne i środkowe również pełniły funkcje typowo mieszkalne. Obydwa też wyposażone zostały w kominki osadzone w ich północnych ścianach oraz pojedyncze, zachodnie okna. Ostatnie z tych pomieszczeń posiada tylko jedno, również skierowane w zachodnią stronę okno.

 

 
Historia Fordyce Castle

 

 

Historia Fordyce nierozerwalnie wiąże się z powstaniem w tym miejscu, już w VI wieku, niewielkiego kościółka. Zgodnie z lokalną tradycją powiązany był on również z osobą św. Talaricana (lub Tarquina), piktyjskiego pochodzenia biskupa Sodoru. W roku 1272, za panowania króla Alexandra III (1241 – 1286), pastorem tej świątyni został mianowany Andrew de Garentuly. Następnie, w roku 1351, John de Rait (zm. 1355), biskup Aberdeen potwierdził Fordyce jako własność pozostającego pod jego pieczą biskupstwa. W przeciągu kolejnych lat kościół ten był jednak wielokrotnie przebudowywany i do dnia dzisiejszego zachowały się tylko jego niewielkie, oryginalne fragmenty.
Fordyce pozostał pod suwerenną władzą kościelną do roku 1499, kiedy to król James IV (1473 – 1513) podniósł go do rangi stolicy nowo utworzonej baronii Fordyce. Jednocześnie monarcha oddał go wówczas w ręce rodu Dunbars. Następnie stał się on własnością rodu Ogilvies of Strathearn. W roku 1516, sir William Ogilvie of Strathearn and Carnousie (zm. 1516/1517), Wielki Lord Skarbnik Szkocji, przy istniejącym kościele wybudował nową kaplicę mariacką (St Mary’s Chapel). Jej fragment przetrwał do współczesnych czasów, jednakże pod zmienioną nazwą. Obecnie nosi ona miano Nawy Durnów (The Durn Aisle). Syn sir Williama, sir John Ogilvie of Strathearn zginął w bitwie pod Pinkie Cleugh, dnia 10 września 1547 roku. 16 lat później, w roku 1563, jego najstarsza córka Margaret poślubiła Thomasa Mezies of Durne (Kirkhill and Pitfoddells), burmistrza miasta Aberdeen. Tym samym Fordyce stał się własnością wspomnianego rodu Menzies of Durn. Thomas i Margaret doczekali się czwórki dzieci, dwóch synów i dwóch córek. Rodzinne ziemie Thomasa, czyli Durne, jak i posiadłość Fordyce przypadły w udziale najstarszemu z nich, również noszącemu imię Thomasa. Po ojcu odziedziczył on również funkcję burmistrza miasta Aberdeen. Wydaje się przy tym, że jego główną siedzibą było Fordyce, bo to właśnie tutaj w roku 1592 wybudował swoją rezydencję, czyli oczywiście Fordyce Castle. Następnie Thomas ufundował także pierwszą lokalną szkołę. Przyjmuje się, że mieściła się ona tuż obok starego kościoła.
W późniejszych latach, być może już po bezpotomnej śmierci Thomasa, Fordyce stało się własnością rodu Abercromby of Birkenbog. Z czasem, po przejęciu również posiadłości Glassaugh, ród ten zmienił swoje nazwisko na „Abercromby of Glassaugh”.
Oni też, około roku 1700, od północnej strony wieży wybudowali nowy, dwupiętrowy budynek. Chociaż początkowo nosił on nazwę Glassaugh House, to obecnie określa się go jako „skrzydło północne”. Na przełomie lat 1716 – 1789 w budynku tym mieściła się również parafialna szkoła.
Wieża Fordyce, jak i wspomniane „skrzydło północne”, pozostały w użyciu przynajmniej do początków XX wieku. Następnie porzucone, popadły w częściową ruinę. Szczęśliwie, w drugiej połowie tego stulecia zostały one pieczołowicie odrestaurowane i wciąż pozostają zamieszkane. Co więcej, „skrzydło północne” przeznaczone jest do swobodnego wynajmu.

 

Więcej informacji na ten temat można uzyskać na stronie:
www.fordycecastle.co.uk

 

 

 

Na terenie pobliskiego, mocno już zrujnowanego kościoła, w tzw. nawie Findlater i Boyne, zachował się jeden z najpiękniejszych renesansowych nagrobków w Szkocji. Wyryty na nim napis głosi: „Tutaj spoczywa dwóch szlachetnych mężów, James Ogilvy of Deskford i James Ogilvy, jego syn i niedoszły spadkobierca. Pierwszy z nich zmarł 13 lutego 1509 roku, a drugi 1 lutego 1505 roku. Módlcie się za ich dusze”. Godna uwagi jest również wieża tego kościoła. Zwieńczająca ją dzwonnica została dodana w roku 1661. Obecnie, na pierwszym piętrze tego budynku mieści się niewielka izba pamięci.

 

0 komentarzy:

Dodaj komentarz

Chcesz się przyłączyć do dyskusji?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *