Dunsinane Hill Fort

Dunsinane Hill Fort jest z pewnością jednym z najbardziej imponujących grodzisk w Szkocji. Swoją sławę zawdzięcza ono dodatkowo legendarnym powiązaniom z osobą króla Makbeta (Macbeth, zm. 1057).
Grodzisko to zostało utworzone na szczycie 310 metrowego, wschodzącego w skład pasma wzgórz Sidlaw, powulkanicznego wzniesienia Dunsinane.
Sama cytadela przyjmuje dość typowy owalny kształt o wymiarach 52 na 25 metrów. Jej główny element stanowił szeroki na około 9 metrów mur. Według raportu sporządzonego w roku 1799 przez słynnego szkockiego naukowca Johna Playfaira (1748 – 1819) mur ten faktycznie składał się z dwóch masywnych ścian, wypełnionych w środku skalnym gruzem. Wydaje się przy tym, że zastąpił on też znacznie wcześniejszą zwykłą drewnianą palisadę. Nie można jednak wykluczyć, że i sam mur, nie był dodatkowo zwieńczony podobną palisadą. Obecnie relikty wspomnianego muru wznoszą się na wysokość nie wyższą, niż 0.5 metra. Za najbardziej prawdopodobną lokalizację głównej bramy przyjmuje się natomiast jego północno – wschodni odcinek. Być może kolejne, pomocnicze wejście ulokowane było też na jego odcinku zachodnim.
W trakcie kolejnych prac archeologicznych w roku 1854, przeprowadzonych w obrębie fortu przez jego  ówczesnego właściciela, pana Nairne, miała zostać odkryta baza jakiejś bliżej niezidentyfikowanej „wieży” oraz pozostałości dwóch, podziemnych komór. Biorąca udział w jego wykopaliskach, pochodząca z miasteczka Kinross pani A. Stewart, zanotowała przy tym, że obydwie te struktury oryginalnie znajdowały się na poziomie dziedzińca, a pomyłka Nairne’a wynikała z faktu, że przez kolejne stulecia zostały pokryte zarówno warstwą ziemi, jak i fragmentami późniejszych spalonych domostw.
Rozbieżności te ostatecznie rozstrzygnął, potwierdzając też teorię autorstwa pana Nairne, słynny szkocki lekarz, antropolog i antykwariusz Thomas Alexander Wise (1802 – 1889). Podczas jego badań przeprowadzonych w Dunsinane w roku 1859 obydwie komory zostały nie tylko opisane, ale i dokładnie spenetrowane. Według obliczeń Wise’a, obydwie te sklepione struktury, ulokowane we wschodniej części cytadeli, miały zatem po około 6 metrów długości, od 1.8 do 2.4 metrów szerokości i blisko 2 metry wysokości. W ich wnętrzach odnalezione zostały ponadto żarna, zwierzęce kości, popioły oraz trzy ludzkie szkielety, należące do dwóch osób dorosłych oraz dziecka. Dwa lata wcześniej, w roku 1857, w pobliżu głównej bramy, w trakcie jeszcze innych wykopalisk, przeprowadzonych tym razem przez T. Browna, odkryty został niewielki, wykonany z brązu spiralny pierścień. Niestety, nie zachował się on do czasów współczesnych.
Oprócz wspominanego wyżej głównego muru, dodatkową ochronę Dunsinane zapewniały również trzy kolejne masywne szańce. O ile najniższy z nich i tym samym najbardziej rozległy stanowił zapewne zwieńczony palisadą ziemny nasyp, to pozostałe dwa przyjmowały już formę typowego muru. Najwyżej położony z nich, obecnie przybierający postać zaledwie pokrytego darnią nasypu o wysokości około 0.3 metra, oryginalnie posiadał też około 2.5 metrów szerokości. Podczas jego dokładnej analizy, przeprowadzonej w roku 1989 przez archeologów z Królewskiej Komisji do spraw Starożytnych i Historycznych Zabytków Szkocji (RCAHMS), odkryto również w jego strukturze fragmenty stopionych skał. Na tej podstawie przyjmuje się, że Dunsinane Hill służył przynajmniej dwóm, wykorzystywanym w różnych okresach, grodziskom. Kiedy więc starsze z nich, w znakomitej części drewniane, z nieznanych nam przyczyn strawił ogień, to stopione przy tej okazji kamienie, stanowiące zapewne bazę jego drewnianej, wewnętrznej palisady, zostały następnie wykorzystane przy budowie kolejnego grodziska.
Oprócz wspomnianych typowo obronnych elementów grodzisko posiadało też przynajmniej dwa, podobnie otoczone masywnym murem, aneksy mieszkalne. Ulokowane były one na płaskich platformach skalnych, mieszczących się na odcinkach południowym i północno – zachodnim tego wzgórza. W obrębie pierwszego z nich, w roku 1956, grupa archeologów ze wspomnianej wyżej Królewskiej Komisji (RCAHMS) odkryła relikty dwóch okrągłych domostw o kamiennych ścianach. Obydwa te budynki posiadały po dwa wejścia, od stron wschodniej i zachodniej. Pomimo, że aneks północno – zachodni pozbawiony był śladów podobnych budynków, to sposób wykonania jego muru, pozwolił tym samym naukowcom określić datę jego powstania na okres wczesnego Średniowiecza.
Podczas kolejnych badań przeprowadzonych w Dunsinane w roku 1989, również przez członków Królewskiej Komisji (RCAHMS), ustalono, że powierzchnia całego grodziska Dunsinane, wraz z zewnętrznymi szańcami i obydwoma aneksami, wynosiła nieco ponad 2 hektary (2,16 ha).
Widoczne na jego szczycie liczne rowy z pewnością nie stanowią oryginalnych elementów, a są jedynie pozostałością po wspomnianych wyżej wykopaliskach przeprowadzonych przez Playfaira i Nairne’a. Oprócz nich naukowe badania w Dunsinane prowadzili m.in. D. Christison w roku 1900, M.A. Cotton w roku 1954, R.W. Feachem w roku 1964 czy L. Alock w roku 1981.

Historia Dunsinane Hill Fort

Dokładna data powstania oraz okres wykorzystania obydwu grodzisk mieszczących się na szczycie Dunsiane Hill nie są nam znane. Z pewnością jednak, pierwsze w nich funkcjonowało już w epoce żelaza.
Samą nazwą Dunsinane można natomiast przetłumaczyć jako „fort/twierdzę” („dun”) stanowiący własność niejakiego „Sinnana”, najprawdopodobniej dawnego lokalnego władcy.
Swoją sławę Dunsinane zawdzięcza jednak słynnemu angielskiemu poecie Williamowi Szekspirowi (William Shakespeare, (1564 – 1616)), który uczynił go główną twierdzą „złego” króla Mackbeta, w spisanej około roku 1606 tragedii pod tytułem „Makbet”. Dla przykładu, w scenie piątej piątego aktu tej sztuki, Makbet wypowiada znamienne słowa:

„Nie bój się, póki las Birnam nie przyjedzie
Pod mury twego Dunzynanu. „Otóż
Zbliża się jakiś las do Dunzynanu!…”

(w przekładzie Józefa Paszkowskiego (1817 – 1861).

W rzeczywistości nie ma żadnych potwierdzonych dowodów, na powiązanie tego szkockiego władcy z grodziskiem Dunsinane. Nawet pomimo faktu, że ze szczytu wzgórza naprawdę można dostrzec oddalony o około 12 mil (w kierunku północno – zachodnim) ów słynny birnamski las. Tradycyjnie przyjmuje się jednak, że u podnóża „Dunzynanu”, dnia 27 lipca 1054 roku, doszło do potyczki pomiędzy wojskami Makbeta i oddziałami Siwarda (zm. 1055), hrabiego Northumberland. Chociaż zakończyła się ona klęską Makbeta, to on sam przeżył i władał swoim państwem jeszcze przez trzy kolejne lata. Ostatecznie, Makbet zginął dnia 15 sierpnia 1057 roku, z rąk Malcolma Canmore (1031 – 1093), podczas bitwy pod Lumphanan. Canmore, pokonawszy w następnym roku, także następcę i jednocześnie pasierba Makbeta, raczej nieudolnego króla Lulacha (zm. 1058), sam, dnia 25 kwietnia 1058, podczas uroczystości koronacyjnej w Scone, objął tron jako Malcolm III.
W drugiej połowie XX wieku, państwowa firma z branży energetycznej, pod nazwą Scotttish & Southern Energy, podjęła decyzję o postawieniu na szczycie Dunsinane Hill wiatraków siłowych. Jedynie dzięki błyskawicznej i co najważniejsze skutecznej reakcji słynnego szkockiego profesora Donalda B. McIntyre’a (1923 – 2009) udało się uratować ten unikatowy zabytek przez kompletnym zniszczeniem.

Dunsinane Hill Fort można zwiedzać (bezpłatnie) o każdej rozsądnej porze.