Dunbar Castle

  • Status: -**- Ruiny. Dostęp o każdej rozsądnej porze
  • Typ: Zamek z dziedzińcem zamkniętym (Stone castle of enclosure)
  • Data: od IX wieku
  • Położenie: w porcie miasta Dunbar. Lothians
  • Numer według map "Ordance Survey": NT 678794

East Lothian, Wielka Brytania

 

 

Chociaż trudno już jest w to uwierzyć, to skromne pozostałości wykonanych z czerwonego piaskowca murów Dunbar Castle górujące nad pobliskim portem rzeczywiście stanowią pamiątkę po jednej z nie tylko największych, ale i najważniejszych szkockich twierdz. Niestety, jej dzisiejszy stan nie pozwala nam już na precyzyjne odtworzenie jej wyglądu.
Jej bazę stanowiła wznosząca się na wysokość 24 metrów ponad poziomem morza, masywna skała. Z trzech stron, a mianowicie od północy, wschodu i zachodu oblewały ją wody Morza Północnego. Od południa natomiast, czyli od strony lądu, oddzielała ją niegdyś wykuta w skale głęboka fosa.
Główna część zamku zajmowała imponującą powierzchnię o wymiarach 64 na 50 metrów. Jak zostało to już jednak wspomniane, jej dokładny wygląd nie jest nam znany. Przyjmuje się jedynie, że najlepiej zachowany element tej części zamku, a więc wolno stojący, doskonale widoczny fragment muru, stanowi pozostałość po centralnej wieży. Mimo wszystko jej wewnętrzny układ mógł być podobny do innych szkockich wież. W tej sytuacji w jej parterowej części mieściłaby się, przykryta kolebkowym sklepieniem spiżarnia, względnie magazyn. Poziom pierwszego piętra zajmowałby hall, najbardziej reprezentacyjna komnata tego budynku. Ponad nim, na kolejnych dwóch, bądź trzech kondygnacjach ulokowane by już były typowe komnaty mieszkalne. Dość bezpiecznie możemy też przyjąć, że wokół szczytu tej wieży poprowadzony został także chodnik straży. On sam mógł być również osłonięty krenelażowym parapetem. Jeszcze do roku 1869 istniał jeszcze jeden, znacznie większy fragment tego budynku. Była to mianowicie sporych rozmiarów brama z umieszczonym nad nią herbem sir George’a de Dunbara (ur. ok. 1336 – zm. 1416), 10-ego hrabiego Dunbar and March. Niestety wspomnianego roku, a dokładniej dnia 21 października 1869 struktura ta została kompletnie zniszczona podczas potężnego sztormu.
Poniżej tej wieży, w całkiem dobrym stanie zachowała się naturalna jama w skale. Według tradycji miała ona służyć jako loch. Jednym z jej przymusowych mieszkańców w roku 1515 był między innymi sam Gavin Douglas (1473 – 1522), biskup Dunkeld. Kolejnym ciekawym elementem tej części zamku była poterna, ułatwiająca dostęp do morza. Tą właśnie drogą mógł być dostarczany prowiant podczas słynnego oblężenia z roku 1338. Oprócz głównej wieży oraz obydwu wspomnianych struktur, na szczycie zamkowej skały znajdowały się z pewnością i inne budynki mieszkalno – gospodarcze. Wszystkie one otoczone były również masywnym, kurtynowym murem. W tym ostatnim, w XV wieku, ulokowany ponadto został potężny budynek bramny. Zgodnie z zachowanymi relacjami swoim stylem miał nawiązywać do barbakanu. Następnie, w XVI wieku (ok. 1515 do lat 20-tych tegoż stulecia) w niewielkiej odległości na południowy – wschód od głównego zamku wybudowana została oktagonalna w planie bateria ogniowa. Dostęp do tej potężnej, ulokowanej na wysokiej na około 7.6 metrów skale, budowli był możliwy tylko od strony morza (od północy). Z głównym zamkiem była ona natomiast połączona długim na 21 metrów, kamiennym pasażem. Niestety większa jego część nie przetrwała do współczesnych czasów.
Z kolei wewnętrzne wymiary wspomnianej baterii, noszącej również nazwę „blokhauzu”, bądź „baterii południowej” wynoszą 18.2 na 16.4 metrów. Jej mury natomiast posiadały imponującą szerokość około 2.5 metrów. Z jej licznych ambrazur, do dnia dzisiejszego zachowało się 5. Przyjmowały one również bardzo nietypową formę. O ile ich otwory wylotowe posiadały, aż 1.2 metra szerokości, to ich otwory wewnętrzne (wlotowe) mierzyły już tylko 40 centymetrów.
Ostatnim elementem zamku Dunbar były zewnętrzne szańce oraz masywne palisady. Te oczywiście nie zachowały się do współczesnych czasów.

 

 

 

W roku 1988, podczas budowy nowego magazynu portu, wewnątrz zamkowej skały odkryto wykuty korytarz wraz z kilkoma niewielkimi pomieszczeniami. Przyjmuje się, że pochodzą one ze schyłku Średniowiecza i pełniły rolę zbiorników wody pitnej. Z pewnością były one też wykorzystywane i w późniejszych czasach.

 

 

 

 

Historia Dunbar Castle

 

 

Nazwa Dunbar wywodzi się od celtyckiego zwrotu Dyn Bar oznaczającego „fort na wysokości”, względnie „fort w tym miejscu”. Istnieją jednak jeszcze przynajmniej dwie legendarne wersje pochodzenia tej nazwy. Pierwsza z nich głosi, że jednym z najdzielniejszych poddanych pierwszego króla Szkotów, czyli Kennetha MacAlpina (Kenneth I, 810 – 858) był wojownik o imieniu Bar. On też, w podzięce za lojalną służbę miał z rąk wspomnianego monarchy otrzymać interesującą nas warownię. Wtedy też właśnie, od jego imienia utworzona została nazwa „Dun – Bar”, czyli „Fort/zamek Bara”. Druga z legend źródła tej nazwy nakazuje nam upatrywać w imieniu Dunbara, jednego z dwóch wodzów (drugim był Graeme) mieszkańców regionu Lothian, którzy u boku króla Indulfa (Ildulb mac Causantín, zm. 962) walczyli z Wikingami w bitwie pod Bauds w roku 962. Chociaż bitwa zakończyła się pełnym zwycięstwem Szkotów, to jedną z jej ofiar był sam król Indulf.
Dunbar mógł pełnić funkcję warowni już w epoce żelaza. Przyjmuje się, że pierwszymi którzy dostrzegli naturalnie wysokie walory tego miejsca byli członkowie celto – brytyjskich ludów noszących nazwę Votadini (Otadini). Następnie, najprawdopodobniej w drugiej połowie V wieku Dunbar przeszedł pod kontrolę kolejnego ludu celto – brytyjskiego, a mianowicie Gododdin, będących następcami rzeczonych Votadini.
W VII wieku warownia ta stanowiła już jedną z ważniejszych siedzib królestwa Bericia, stanowiącego kontynuację królestwa Bryneich. W tych czasach Dunbar nosił nazwę Dinbear. Wiadomym jest ponadto, że w roku 678 został w nim uwięziony święty Wilfryd z Yorku (ok. 633 – ok. 709).
W późniejszych czasach, na przełomie VIII i X wieku, Dunbar pozostawał pod kontrolą królów z zamku Bamburgh (Din Guarie) i następnie także królów Yorku.
W roku 858 ów zamek został zdobyty i doszczętnie spalony przez wspomnianego wyżej króla Kennetha I. Został on jednak wkrótce odbudowany, stając się przy tej okazji jedną z najważniejszych szkockich twierdz w regionie Lothians. W roku 1010 jej właściciel – Patrick de Dunbar, Thane of Laudian wraz z dwoma kolejnymi szkockimi lordami, czyli Kennethem, Thanem of Isles oraz Grimem, Thanem of Strathearn, zginał w bitwie pod Mortlach, walcząc pod sztandarami króla Malcoma II (zm. 1034) przeciwko duńskim Wikingom. Po jego bezpotomnej śmierci Dunbar przeszedł na własność Korony.
Zgodnie z tradycją, pierwszy w pełni już kamienny zamek w tym miejscu był dziełem Gospatricka (Cospatricka, zm. po 1073), hrabiego Northumbrii. Był on angielskim wielmożą, który na początku 1068 roku wraz Edgarem Athelingiem (ok. 1051 – ok. 1126), będącym ostatnim męskim członkiem dynastii Cerdic of Wessex oraz Edwinem (zm. 1071), hrabią Mercii i bratem tego ostatniego Morcarem (zm. po 1087), hrabią Nortumbrii w latach 1065 – 1066, stanął na czele nieudanej rebelii przeciwko Williamowi Zdobywcy (ok. 1028 – 1087). Po jej upadku i odwetowych działaniach króla Williama – Gospatrick wraz z Edgarem Athelngiem, jego matką Agatą (ok. 1025 – po 1068) i czterema siostrami schronił się w Szkocji. Jedna z rzeczonych sióstr Edgara, imieniem Małgorzata (Margaret, ok. 1047 – 1093) w roku 1070 poślubiła króla Szkotów – Malcolma III Canmore (ok. 1031 – 1093). Gospatrick z kolei, w zamian za ziemie utracone w Anglii otrzymał Dunbar wraz z innymi posiadłościami w regionach Merse i Lauderdale (również w roku 1070).
Jego syn Gospatrick II (zm. 1138), już za panowania króla Davida I (1084 – 1153), około roku 1134 został wyniesiony do godności hrabiego Lothian (niedługo po tym tytuł „hrabiego Lothian” został zastąpiony tytułem „hrabiego Dunbar” i następnie także „hrabiego March”). Gospatrick II-gi zginął w bitwie z Anglikami pod Northallerton (tzw. Bitwie Sztandarów) dnia 22 sierpnia 1138 roku.
Dunbar pozostał główną siedzibą potomków Gospatricka II-ego, kolejnych hrabiów Dunabar i March, aż do roku 1457.
Jeden z nich, sir Patrick I-szy (1152 – 1232), hrabia Dunbar był najpotężniejszym szkockim lordem za panowania królów Williama I Lwa (ok. 1143 – 1214) i Alexandra II (1198 – 1249). Jego żoną została Ada (zm. 1200), nieślubna córka króla Williama I Lwa. Do równie wysokich zaszczytów doszedł jego wnuk – Patrick III-ci (ok. 1213 – 1289), hrabia Dunbar. W roku 1255 został mianowany Regentem oraz Obrońcą Króla i Królowej. W roku 1263 ufundował klasztor Karmelitanów w Dunbar. W tym samym roku dowodził również lewym skrzydłem szkockiej armii w bitwie pod Largs (dnia 2 października) z Norwegami. W roku 1284 wziął czynny udział w obradach parlamentu w Scone, na którym ogłoszono księżniczkę Margaret (1283 – 1290), tzw. Norweską Panienkę, prawną spadkobierczynią szkockiej Korony. Patrick III-ci zmarł dnia 24 sierpnia 1289 roku. Jego syn i następca – Patrick IV-ty (1242 – 1308) był pierwszym z rodu de Dunbar, który zamiast tradycyjnej godności hrabiego Dunbar pieczętował się tytułem hrabiego March (względnie hrabiego Dunbar and March). W roku 1291 był jednym z kilku pretendentów do tronu Szkocji. Ostatecznie zaszczyt ten przypadł w udziale Johnowi Balliolowi (ok. 1249 – 1314). Dnia 25 marca 1296 roku, wraz z m.in. Gilbertem de Umfraville (ok. 1246 – 1308), hrabią Angus; Robertem Brusem (1243 – 1304) i jego synem Robertem the Bruce (1274 – 1329), przyszłym królem Szkotów, złożył przysięgę wierności królowi Anglii – Edwardowi I (1239 – 1307). Co ciekawe, w tym samym czasie żona Patricka – Lady Marjory, córka Alexandra Comyna (zm. 1289), 6-ego hrabiego Buchan, opowiedziała się po stronie Szkotów, a co więcej oddała zamek Dunbar w ręce stronników króla Balliola. W tej sytuacji Edward I wysłał kawalerię pod dowództwem sir Johna de Warenne (1231 – 1304), 6-ego hrabiego Sussex celem zajęcia tej twierdzy. Naprzeciw nim stanęła cała szkocka armia pod dowództwem samego króla Johna Balliola. Starcie to, mające miejsce dnia 27 kwietnia 1297 roku, ciężko jest nawet nazwać bitwą. Była to raczej potyczka, w której Szkoci nie tylko się ośmieszyli, ale co gorsza zostali też kompletnie rozgromieni. W konsekwencji podbój reszty kraju stał się dla Edwarda I jedynie formalnością.  Dunbar pozostał w rękach Anglików do roku 1314. Wobec druzgocącej klęski Anglików pod Bannockburn, dnia 24 czerwca 1314 roku, ich król Edward II (1284 – 1327) salwował się z pola bitwy ucieczką. Ścigany przez oddział sir Jamesa Douglasa (ok. 1286 – 1330) zdołał się jednak schronić w zamku Dunbar. Jego gospodarzem pozostawał wówczas Patrick V-ty, hrabia March (ok. 1285 – 1369). Zanim poddał on zamek Szkotom zdołał jeszcze bezpiecznie (drogą morską) przetransportować angielskiego monarchę do miasta Berwick. Wkrótce po zajęciu Dunbar król Szkotów, wspomniany wcześniej Robert the Bruce wydał rozkaz jego kompletnego zniszczenia. Czyn ten, bardziej niż z zemsty wynikał z taktyki nie pozostawiania Anglikom możliwości ponownego zajęcia jakiegokolwiek szkockiego zamku. Wyjątkiem nie była tu nawet rodzinna rezydencja Bruce’a, czyli zamek Turnberry. Wkrótce później Patrick V zawarł pokój z królem Robertem. W roku 1318 wziął udział w odbiciu rzeczonego miasta Berwick z rąk Anglików. W tym samym czasie pełnił on zaszczytną i odpowiedzialną funkcję Szeryfa regionu Lothians. W roku 1332 został nawet jednym ze Strażników Korony. Na samym początku II-wojny o Szkocką Niepodległość (1332 – 1357) opowiedział się po stronie szkockiej, walcząc z pretendującym do tronu Edwardem Balliolem (ok. 1283 – 1367, był on synem króla Johna Balliola) i wspierającymi go Anglikami. Jednak po druzgocącej porażce Szkotów w bitwie pod Hallidon Hill, dnia 19 lipca 1333 roku, hrabia Patrick wraz z wieloma innymi szkockimi nobilami złożył hołd królowi Anglii – Edwardowi III (1312 – 1377). Wkrótce po tym wydarzeniu, na własny koszt odbudował zniszczony przez Bruce’a zamek i uczynił go schronieniem dla angielskiego garnizonu. Następnie, w lutym 1334 roku towarzyszył też Edwardowi Balliolowi podczas sesji parlamentu w Edynburgu, kiedy to ten ostatni przekazał Anglikom we władanie całą południowo – wschodnią część Szkocji, wliczając w to Edynburg, Roxburgh, Berwick i oczywiście Dunbar. Rok później hrabia Patrick przeszedł na stronę Szkotów. Zdołał odciąć drogę powrotu dla stacjonujących w Dunbar angielskich łuczników i zmusić ich do poddania. Dnia 30 lipca 1335 roku, wraz z sir Johnem Randolphem (1306 – 1346), 3-cim hrabią Moray i sir Alexandrem Ramsayem of Dalhousie (zm. 1342) dowodził w zwycięskiej bitwie z Anglikami pod Boroughmuir. W późniejszych latach sir Patrick stawiał opór Anglikom głównie na obszarze szkockich wyżyn. W tym czasie Dunbar pozostawał pod opieką jego drugiej żony lady Agnes Randolph (ok. 1312 – 1369), słynnej „Czarnej Agnes”. Ona też kierowała obroną tego zamku podczas najsłynniejszego z jego licznych oblężeń. Atak Anglików, dowodzonych przez sir Williama Montagu (1301 – 1344), 1-ego hrabiego Sulisbury, rozpoczął się dnia 10 stycznia 1338. Kiedy tylko ich katapulty rozpoczęły bombardowanie potężnych murów Dunbar, na jego blankach pojawiła się hrabina Agnes wraz ze wszystkimi damami swojego dworu. Swoją niezłomną postawą, znacznie wykraczającą ponad zwykłą odwagę, graniczącą wręcz z bezczelnością, natchnęła wówczas swoich podkomendnych do bezkompromisowej walki. Nie tylko nie zwracała uwagi na przelatujące w jej pobliżu potężne głazy, ale i potrafiła ze stoickim spokojem… swoją własną jedwabną chusteczką wycierać szczerby w murze powstałe od ich uderzeń. Przekrzykiwała przy tym do napastników, by w swych wysiłkach bardziej się starali. Przy jeszcze innej okazji, gdy Montagu podjął próbę rozbicia zamkowej bramy taranem, na rozkaz Agnes zniszczono tę machinę zrzucając na nią… jeden z głazów wystrzelonych wcześniej z angielskich katapult. Kiedy i ten sposób zawiódł hrabia Sulisbury spróbował zdobyć zamek przekupując strażników. Ci skwapliwie przyjęli ofiarowane złoto i obiecali w nocy otworzyć bramę. Jednocześnie poinformowali o tym fakcie hrabinę. Podkradający się w nocy do zamku Anglicy z niedowierzaniem wręcz dostrzegli, że wspomniana brama naprawdę została pozostawiona niezamknięta. W tej sytuacji zdobycie zamku wydawało się im już jedynie formalnością. Pierwszy do boju ruszył sam Montagu. Jednakże w ostatniej niemal chwili jego podkomendny imieniem John Copeland, wiedziony złym przeczuciem, wyprzedził hrabiego i pierwszy wbiegł na zamkowy dziedziniec. W tym samym momencie wrota bramy się zatrzasnęły odcinając mu odwrót. Oczywiście Szkoci korzystając z tej okazji przygotowali zasadzkę. Wkrótce na zamkowych murach pojawiła się „Czarna Agnes” i ze śmiechem przemówiła do hrabiego: ” „Żegnaj Montagu, miałam nadzieję, że się z nami napijesz i pomożesz nam w obronie zamku przed angielskimi łupieżcami!”
Szczęśliwe dla Szkotów zakończenie oblężenia Dunbar w dużej mierze było też zasługą wspomnianego wcześniej sir Alexandra Ramsaya of Dalhousie, który nie tylko dostarczył do zamku (drogą morską) niezbędny prowiant, ale i przeprowadził całkiem skuteczną wycieczkę przeciwko oddziałom angielskim. Wreszcie, po pięciu miesiącach nieustannych walk, dnia 10 czerwca 1338 roku, hrabia Sulisbury wydał swoim wojskom rozkaz do odwrotu. „Czarna Agnes” miała ich wówczas porównać do „miotu angielskich świn”.
Jej mąż, hrabia Patrick do końca swojego życia pozostał wierny szkockiej sprawie. Dnia 17 października 1346 roku dowodził prawym skrzydłem szkockiej armii w zakończonej kompletną klęską bitwie pod Neville’s Cross z Anglikami. Chociaż jemu samemu udało się uciec z tego pogromu, to sam król David II (1324 – 1371) dostał się do niewoli. Śmierć z kolei poniósł szwagier hrabiego Patricka, brat słynnej „Czarnej Agnes” – sir John Randolph (1306 – 1346), 3-ci hrabia Moray. W roku 1355 Patrick Dunbar wraz z lordem Williamem Douglasem (ok. 1327 – 1384, przyszły 1-szy hrabia Douglas) i sir Williamem Ramsayem of Dalhousie (zm. 1357, wcześniej sir William Ramsay of Inverleith) dokonali niszczycielskiego najazdu na angielskie hrabstwo Northumbrii. Zdobyli wówczas też miasto Berwick. Niestety tamtejszy zamek pozostał w rękach Anglików. Dwa lata później, hrabia Dunbar był jednym z szkockich posłów do Anglii mających ustalić warunki zwolnienia z niewoli króla Davida II. Co więcej, własną osobą zabezpieczał wypłatę ustalonego okupu. Głównie dzięki temu poświęceniu, już po powrocie Davida II do Szkocji, Dunbar zostało podniesione do godności miasta królewskiego. Sir Patrick V, hrabia Dunbar zmarł bezpotomnie w roku 1369. Po jego śmierci tytuł 10-ego hrabiego March przypadł w udziale jego kuzynowi George’owi de Dunbar (1338 – 1420). Jego córka Elizabeth, w roku 1396 poślubiła najstarszego syna króla Roberta III (1337 – 1406) – sir Davida, księcia Rothesay (1378 – 1402). Spotkało się to jednak z stanowczym sprzeciwem bardzo wpływowego sir Archibalda Douglasa, 3-ego hrabiego Douglas (ok. 1328 – 1400), który wpierw doprowadził do rozwodu tej pary, a następnie do powtórnego małżeństwa księcia Davida, tym razem z jego własną córką imieniem Marjory (zm. 1421). Następnie, hrabia Douglas skłonił raczej nieudolnego króla do ataku na główną twierdzę hrabiego March, czyli oczywiście zamek Dunbar.
W konsekwencji sir George wypowiedział lojalność Robertowi III i w roku 1397 udał się na dwór króla Anglii – Ryszarda II (Richard II, 1367 – 1400). Następnie, w roku 1400 wraz z dwutysięcznym oddziałem nowego władcy Anglii – Henryka IV (Henry IV, 1367 – 1413), pozostającymi pod dowództwem sir Henry’ego Percy, zwanego „Hotspur” (1364 – 1403) dokonał on inwazji na południowo – wschodnie tereny Szkocji. W odpowiedzi 3-ci hrabia Douglas zdobył dwie warownie hrabiego March: Dunbar Castle i  Cockburnspath Castle. W roku 1408, głównie za sprawą mediacji sir Waltera Haliburtona (zm. 1449), 1-ego lorda Haliburtona, George’a de Dunbar zawarł pokój z Douglasami. Rok później pozwolono mu także wrócić do Szkocji. Sir George Dunbar, 10-ty hrabia March zmarł w roku 1420, w wieku 82 lat. Tytuł 11-ego hrabiego March przypadł wówczas w udziale jego synowi – sir George’owi II-emu de Dunbar (ok. 1370 – po 1457). W roku 1434 wraz ze swoim synem Patrickiem (zm. 1455), aż dwukrotnie wyjeżdżał do Anglii, co wzbudziło podejrzenia co do jego lojalności. W związku z tym zostali oni aresztowani i osadzeniu w edynburskim zamku. Podczas sesji szkockiego Parlamentu mającego miejsce w mieście Perth dnia 10 stycznia 1435 roku, sir George został oczyszczony z zarzutu zdrady. Jednocześnie uznano go winnym czerpania korzyści płynących z tytułu hrabiego Dunbar and March oraz podległych mu ziemskich posiadłości. Faktycznie oznaczało to, że poniósł on karę za winy swojego ojca. Kiedy jego protesty, jak i apelacje jego syna , wspomnianego Patricka nie przyniosły żadnego efektu, sir George wyjechał do Anglii. Sir Patrick de Dunbar pozostał w Szkocji. Otrzymał nawet na własność ziemie baronii Kilconquhar.
Po upadku hrabiego March zamek Dunbar, jak i wspomniany wcześniej Cockburnspath Castle zostały włączone do Korony i na rozkaz króla na Jamesa I (1394 – 1437) obsadzone przez wojska sir Williama Douglasa, 2-ego hrabiego Angus (ok. 1398 – 1437) oraz sir Adama Hepburn of Hailes (1382 – ok. 1446). George de Dunbar nie pogodził się jednak z takim stanem rzeczy i z pomocą Anglików, prowadzonych tym razem przez sir Roberta Ogle, barona Ogle and Hepple, gubernatora Berwick (1406 – 1469) i Henry’ego Percy, 2-ego hrabiego Northumberland (1393 – 1455) w roku 1436 spróbował odzyskać utracone posiadłości. Ich zmierzająca w kierunku Cockburnspath czterotysięczna armia została jednak rozbita podczas ataku połączonych wojsk hrabiego Douglasa, sir Adama Hepburna i sir Alexandra Ramsaya of Dalhousie (zm. 1459/1465), w bitwie pod Piperdean. Dziewięć lat później, w roku 1455 król James II (1430 – 1460) zamki Dunbar i Cockburnspath wraz z innymi posiadłościami wchodzącymi w skład hrabstwa March nadał swojemu drugiemu synowi sir Alexandrowi Stewartowi (ok. 1454 – 1485), nowo mianowanemu 1-emu hrabiemu March (drugiej kreacji tytułu). Trzy lata później, w roku 1458 został on ponadto wyniesiony do godności 1-ego księcia Albany (2-giej kreacji tego tytułu). Sir Alexander pozostawał w raczej mało przyjaznych stosunkach ze swoim starszym bratem, królem Jamesem III (1451 – 1488). Kiedy w roku 1479 zamek Dunbar został zajęty przez królewskie wojska Albany uciekł do Francji. Trzy lata później, ogłosił się królem Szkocji i złożył hołd królowi Anglii – Edwardowi IV (1442 – 1483). Jeszcze tego samego roku (1482), na czele największej angielskiej armii (ok. 20-tysięcznej) od czasów Wojen o Szkocką Niepodległość, wraz z Richardem, księciem Gloucester (1452 – 1485, przyszłym królem Richardem III) zdobył Berwick. Od tej pory miasto to, aż po dzień dzisiejszy pozostaje angielską domeną. Następnie, na czele już znacznie skromniejszego oddziału zaatakowali również zamek Edynburg. Niedługo później, dnia 11 sierpnia, książę Richard w pełni usatysfakcjonowany zdobyciem Berwick porzucił swojego tymczasowego sojusznika. W tej sytuacji Albany rozpoczął pertraktacje z pozostającymi w opozycji do króla Jamesa III szkockimi nobilami w celu utworzenia nowego rządu. Na początku października 1482 roku Albany został mianowany na funkcję generała – porucznika Królestwa. Jednocześnie odzyskał wówczas tytuł hrabiego Mar, oraz wszystkie należące do niego wcześniej posiadłości w hrabstwie March, lordowskie ziemie Annandale i wyspę Man. Wzrost jego potęgi nie przypadł jednak do gustu sir Geogowi Gordonowi (zm. 1501), 2-emu hrabiemu Huntly, jednemu z najpotężniejszych szkockich lordów. Jednocześnie król James III zdołał przeciągnąć na swoją stronę najważniejszych członków rządu księcia Albany’ego. Ten ostatni, zdając sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa pod koniec 1482 roku (pomiędzy Bożym Narodzeniem i Nowym Rokiem) schronił się w zamku Dunbar. Jego nadzieje na ponowne objęcie rządów nad Szkocją straciły szanse jakiegokolwiek prawdopodobieństwa wraz ze śmiercią jego patrona – króla Anglii Edwarda IV, dnia 9 kwietnia 1483 roku. Wkrótce po tym Albany opuścił Szkocję. Jednak jeszcze przed tym otworzył on bramy zamku Dunbar dla angielskiego wojska.
Rok później, dnia 21 września 1484 roku w Nottingham podpisano trzyletni rozejm pomiędzy Szkocją i Anglią. Jednocześnie jedno z postanowień owego układu zakładało, że wciąż pozostający w angielskich rękach Dunbar nie zostanie zaatakowany przez okres jedynie sześciu miesięcy. Po upływie tego czasu, król Szkotów – był nim wówczas James IV (1473 – 1513), miał prawo ofiarować załodze tego zamku kolejne sześć tygodni na podjęcie decyzji do honorowego złożenia broni. Pomimo nalegań ze strony swojej tajnej rady James IV nie był w stanie zaatakować Dunbar, aż do roku 1486. Wreszcie stawił się pod jego potężnymi murami w środku bardzo ciężkiej zimy. Oblężenie nie potrwało jednak zbyt długo. Anglicy przyjęli dogodne warunki kapitulacji i opuścili zamek. Dwa lata później, w roku 1488, decyzją szkockiego Parlamentu zamek Dunbar został „zniszczony w stopniu uniemożliwiającym jego ponowne użycie”. Kiedy jednak w roku 1496 wojna z Anglią wybuchła na nowo James IV postanowił odbudować zniszczoną warownię. Prace te zostały najprawdopodobniej ukończone w roku 1501. Bezpośrednim zarządcą Dunbar został wówczas sir John Stewart (1481/1484 – 1536), 2-gi książę Albany (drugiej kreacji tego tytułu). Jego decyzji przypisuje się również wybudowanie potężnego bastionu południowego (blokhauzu). Całkiem możliwe, że jego projektantem był francuski szlachcic Antoine d’Arces (zm. 1517), od grudnia 1514 roku pełniący również funkcję zarządcy zamku Dunbar. Kolejne prace modernizacyjne książę Albany podjął w lipcu 1527 roku. Z tego okresu zachował się ciekawy rysunek autorstwa włoskiego architekta Antonia da Sangallo Młodszego (Antonio Cordiani, 1484 – 1546). Z zamieszczonego na mi opisu wynika, że został on wykonany na zlecenie „il Duca D’Albania”, czyli oczywiście sir Johna Stewarta.
Dnia 1 lipca 1543 pomiędzy grupą szkockich i angielskich nobilów zawarty został tzw. Traktat (względnie Traktaty) z Greenwich. Nie tylko gwarantował on pokój pomiędzy obydwoma krajami, ale i ustalał warunki umożliwiające w niedalekiej przyszłości ustanowienie tzw. Unii Koron. Miało do tego dość poprzez ślub królowej Szkotów – Marii Stuart (1542 – 1587) z królewiczem Edwardem (1537 – 1553), synem i następcą tronu króla Anglii – Henryka VIII (1491 – 1547). Kiedy jednak szkocki Parlament, dnia 11 grudnia tegoż roku, zdecydował się odrzucić ustalone wcześniej warunki, wojna rozgorzała na nowo. Konflikt ten przeszedł do historii pod nazwą „Brutalnych zalotów” (1543 – 1550),  a jego głównym celem było oczywiście przymuszenie Szkotów do wypełnienia ustaleń z Greenwich. Podczas jednego z licznych epizodów tej wojny było zdobycie i spalenie zamku Dunbar przez wojska sir Francisa Talbota (1500 – 1560), 5-ego hrabiego Shrewsbury, 5-ego hrabiego Waterford. Odbudową zniszczonego zamku kierowali doświadczeni włoscy żołnierze Piero Strozzi (ok. 1510 – 1558) i Maigiliorno Ubaldini. Już rok później miały one okazję zostać poddane prawdziwej próbie ognia. Zgodnie z relacją angielskiego żołnierza i polityka Thomasa Holcrofta (1505 – 1558) niejaki Peter Landsedt, porucznik z niemieckiego oddziału najemników dowodzonych przez Konrada Pennicka (Courtpennicka), miał dnia 24 września 1549 roku podjąć próbę zdobycia zamku Dunbar. Nie zważając na gęsty ostrzał z zamku, Landstedt podpalił położone najbliżej niego domostwa, pragnąc w ten sposób przygotować teren dla swoich własnych dział. Był przy tym przekonany, że mury Dunbar są nie tylko „bardzo stare i niskie”, ale i wzmocnione jedynie ziemnymi kopcami. Okazało się jednak, że mury te były nie tylko niezwykle masywne, ale i osadzone na naturalnej skale. W tej sytuacji Landstedt musiał się pogodzić z porażką.
Kolejne prace modernizacyjne podjęte zostały w Dunbar w maju 1560 roku. Kierował nimi nieznany z imienia włoski inżynier wojskowy. Postęp prac był jednak nieustannie doglądany przez Roberta Hamiltona of Briggs, ówczesnego zarządcy królewskiego pałacu Linlithgow oraz Roberta Montgomery’ego. Ten ostatni, działający z polecenia Lordów Kongregacji (grupa protestanckich lordów) stwierdził, że zamkowe umocnienia powiększyły się wówczas ponad dwukrotnie i były w stanie schronić dodatkowych pięciuset żołnierzy. Co ciekawe, nie przetrwały one zbyt długo. Ich zniszczenie było jednym z warunków podpisanego dnia 5 lipca 1560 roku Traktatu edynburskiego pomiędzy wspomnianymi Lordami Kongregacji i Komisarzami królowej Anglii Elżbiety I (Elizabeth I, 1533 – 1603) z jednej strony, a przedstawicielami Francji z drugiej. Ponadto Szkocja wypowiedziała przymierze z Francją (tzw. Stare przymierze) i zastąpiła je nowym z Anglią. Z kolei Anglia utrzymała warunki pokojowe z Francją uzgodnione w traktacie z Cateau – Cambresis (2-3 kwietnia 1559). Do rozbiórki zewnętrznych szańców oraz nowej potężnej platformy ogniowej zamku Dunbar zostali wyznaczeni lokalni mieszkańcy. Jednakże, francuski kapitan zamku nazwiskiem Corbeyran de Salabous (ok. 1515 – 1585) zdołał odsypać jaskinię, która znajdowała się w obrębie umocnień przeznaczonych do rozbiórki. Francuski garnizon w Dunbar, w liczbie 50 żołnierzy pozostał w Dunbar do września 1561 roku. W sierpniu 1565 roku, w związku z rebelią (tzw. Chaseabout Raid) sir Jamesa Stewarta (ok. 1531 – 1570), nieślubnego syna króla Jamesa V (1512 – 1542) królowa Maria Stuart (1542 – 1587, sir James był jej półbratem) zdecydowała się o przebudowie stanowisk ogniowych w Dunbar oraz przekazała narzędzia niezbędne do przebudowy szańców w przypadku oblężenia.
W roku 1567 (dnia 10 lutego) został zamordowany sir Henry Stuart (1545 – 1567), Lord Darnley, mąż królowej Marii Stuart (1542 – 1587). Pomimo, że nie zachowały się ku temu żadne dowody to przyjmuje się, że królowa musiał przynajmniej wiedzieć o planowanej zbrodni. Dwa miesiące później, dnia 24 kwietnia Maria miała zostać porwana przez jednego z domniemanych sprawców rzeczonego zamachu, czyli sir Jamesa Hepburna, 4-ego hrabiego Bothwell (ok. 1534 – 1578). Nie można jednak wykluczyć, że to wydarzenie zostało po prostu zaaranżowane przez samą Marię i Bothwella. Królowa została następnie przewieziona do zamku Dunbar, gdzie według kolejnej niemożliwej do potwierdzenia pogłoski Bothwell ją zgwałcił. Co ciekawe jednak, ani fakt udziału w śmierci jej męża, ani następny rzekomy gwałt nie przeszkodził jej, już dnia 15 maja, w poślubieniu swojego „prześladowcy”. Związek ten doprowadził w końcu do otwartego buntu szkockiego społeczeństwa. Po przegranej przez wojska Marii i Bothwella bitwie pod Carberry Hill (15 czerwca), królowa została uwięziona w zamku Lochleven, a jej mąż (via Dunbar) uciekł do Norwegii, gdzie też wkrótce zmarł (dnia 14 kwietnia 1578, Bothwell został najprawdopodobniej otruty). Przebywająca w niewoli Maria została zmuszona do abdykacji dnia 24 lipca 1567 roku. Tron Szkocji objął wówczas jej, zaledwie jednoroczny, syn – James (James VI, 1566 – 1625). W grudniu tego roku, na rozkaz szkockiego Parlamentu zamek Dunbar został ostatecznie zburzony. Rok później (we wrześniu 1568) spora część zamkowych murów została rozebrana i użyta do umocnienia nadbrzeża w Leith. Reszty zniszczenia dokonano w roku 1842 podczas budowy pobliskiego portu (Victoria Harbour).

 

 

 

(Druga) Bitwa pod Dunbar, dnia 3 września 1650 roku.

 

Kiedy w roku 1650 doszło do inwazji wojsk Cromwella na Szkocję, jeden z największych szkockich dowódców w historii – generał David Leslie (ok. 1600 – 1682) celowo zwlekał z wydaniem im bitwy. W tej sytuacji Cromwell został zmuszony do ataku na miasto i zamek Edynburg. Po miesiącu bezowocnego oblężenia Cromwell zaniepokojony bardzo złą kondycją, tak fizyczną jak i psychiczną, swoich podkomendnych wydał im rozkaz do cofnięcia się do ważnego portu w Dunbar. W tym momencie Leslie, przekonany że Cromwell pragnie właśnie przez Dunbar przedostać się dalej do Anglii, opuścił bezpieczne edynburskie mury i podążył w ślad za Anglikami. Kolejny błąd popełnił, gdy rozkazał swoim wojskom opuścić dogodną pozycję na pobliskim wzgórzu Doon. Wówczas to, mniej liczna, osłabiona chorobami i głodem armia Cromwella zdołała dokonać zaskakującego, nocnego ataku na oddziały Lesliego. W efekcie, szkocka armia została kompletnie zniszczona.
W chwili tej potyczki zamek Dunbar nie posiadał już oczywiście jakiegokolwiek znaczenia.

 

 

 

Ruiny Dunbar Castle można podziwiać (tylko z zewnątrz) o każdej rozsądnej porze.

 

 

 

 

 

0 komentarzy:

Dodaj komentarz

Chcesz się przyłączyć do dyskusji?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *