Craigmillar Castle

Craigmillar Castle jest z pewnością jednym z najlepiej zachowanych średniowiecznych zamków w Szkocji. Jego najstarszą część część stanowi masywna mieszkalno – obronna wieża. Ulokowana jest ona na planie litery „L”. Jej główny, prostokątny w planie blok posiada wymiary 15.8 na 11.6 metrów. Z kolei przylegające do jego południowej ściany skrzydło mierzy około 8.3 na 3.5 metrów.
Wysokość tej majestatycznej budowli, do poziomu blanek wynosi około 17 metrów. Natomiast szerokość jej wybudowanych z piaskowca ścian sięga blisko 2.7 metrów.
Główne, łukowate wejście do wieży prowadzi z poziomu dziedzińca, poprzez niewielki pasaż południowego skrzydła. Oryginalnie dostępu do niego broniła wykuta w skale jama i przerzucony przez nią, łatwy do usunięcia w przypadku zagrożenia drewniany trap. Jama ta została jednak całkowicie zasypana w pierwszej połowie XV wieku, w momencie gdy cały zamek został otoczony kurtynowym murem.
Niewielka szczelina widoczna w murze na lewo od wejścia (w północnej ścianie pasażu) służyła do obserwacji wschodzących do budynku osób. Kolejnym zabezpieczeniem tego newralgicznego punktu były zewnętrzne, masywne drzwi oraz wewnętrzna, żelazna krata.
Położony tuż za wejściem niewielki przedsionek oryginalnie przykryty był drewnianym stropem. Osadzony w nim lufcik mógł być wykorzystany do rażenia napastników w przypadku gdyby udało im się przedostać przez wspomniane wyżej zabezpieczenia.
Wejście osadzone w północnej ścianie pasażu daje dostęp do dwóch spiżarni. To pierwotnie pojedyncze, obszerne pomieszczenie zostało przedzielone wewnętrzną ścianą, gdy poprzez jego ściany wschodnią i zachodnią zostały przebite przejścia do nowych skrzydeł zamku (wschodniego i zachodniego).
Cała piwnica była także przedzielona drewnianym stropem. Wejście do górnego, służącego zapewne jako dodatkowy magazyn, pomieszczenia było możliwe poprzez zamurowane obecnie wejście w południowej ścianie.
Przykrywające całość kolebkowe sklepienie nie tylko stanowiło solidne oparcie dla górnych pięter wieży, ale i znacznie redukowało zagrożenie pożarowe.
Komunikację pomiędzy poszczególnymi piętrami zapewniały spiralne schody umieszczone w południowo – wschodnim narożniku wieży (faktycznie w jej skrzydle południowym). Ich stopnie zostały wykonane w różnej szerokości, co także mogło częściowo utrudniać ewentualnym napastnikom dogodne przemieszczanie się wewnątrz budynku. Tradycyjnie schody są położone zgodnie z kierunkiem ruchu wskazówek zegara, co w przypadku toczącej się na nich walki, dawało znaczną przewagę osobie stojącej wyżej, czyli obrońcy zamku. Oczywiście tylko w przypadku jeśli obydwie walczące osoby były praworęczne.
Na pierwszym piętrze wieży znajduje się najbardziej reprezentacyjna komnata wieży, czyli hall. Całą tą imponującą salę o wymiarach 10.6 na 6.3 metrów i wysokości 7.6 metrów, liczonych do szczytu sklepienia, podobnie jak to miało miejsce w przypadku piwnicy, rozdzielał drewniany strop. Jego główne legary były osadzone na masywnych konsolach wciąż widocznych na południowej i północnej ścianie komnaty.
Ściany hallu były w całości otynkowane i zapewne przykryte cennymi zasłonami. Stół lorda umieszczony był wzdłuż wielkiego, pięknie ozdobionego kominka. Jego styl wskazuje, że został on wykonany około roku 1500. Tym samym z pewnością zastąpił on też oryginalne, XIV-wieczne palenisko. Widoczna na lewo (na południe) tarcza mieściła niegdyś herb rodu Preston, budowniczych zamku Craigmillar.
Cała komnata posiadała jedynie trzy okna. Dwa z nich skierowane w stronę południową i północną w głównej mierze oświetlały lordowski stół. Trzecie okno zostało umieszczone w ścianie wschodniej.
Duża garderoba położona w północno – wschodnim narożniku hallu służyła najprawdopodobniej jako tzw. pantry, rodzaj spiżarni w której przechowywano gotowe dania tuż przed ich podaniem na stoły.
Na początku XVI wieku wspomniane wyżej okna zostały powiększone do obecnych wymiarów. Poprzez wschodnią ścianę hallu zostało przebite wówczas także nowe wejście. Podobnie w zachodniej ścianie, na prawo od kominka poprowadzono przejście do nowo wybudowanego skrzydła zachodniego.
Z kolei w centralnej części ściany wschodniej zostały osadzone kolejne spiralne schody, służące zarówno wieży jak i skrzydłu wschodniemu.
Komnata położona na pierwszym piętrze południowego skrzydła oryginalnie służyła jako główna kuchnia hallu. Początkowo dostęp do tego pomieszczenia był możliwy jedynie z klatki schodowej. W późniejszym okresie przejście to zostało jednak zamurowane (nowe zostało poprowadzone bezpośrednio z hallu).
W komnacie tej wciąż można dostrzec pozostałości oryginalnego, dużego paleniska oraz zlewu.Obecnie są one jednak zasłonięte mniejszym kominkiem i ścienną półką.
Dzięki poczynionym w tym pomieszczeniu zmianom mogło ono służyć jako komnata mieszkalna. Chociaż tradycyjnie było one nazywane „Pokojem królowej Marii”, to o wiele bardziej prawdopodobne się wydaje, że do użytku tak znamienitych gości jak królowa Szkocji, były raczej oddane eleganckie kwatery w skrzydle wschodnim.
Na drugim piętrze wieży znajdują się dwie komnaty. Ponad hallem ulokowany był raczej mocno zacieniony i pozbawiony ogrzewania pokój z kolebkowym sklepieniem. Jego przeznaczenie pozostaje jednak tajemnicą. Z kolei mniejsza komnata położona od południowej strony pełniła funkcję głównej sypialni lorda. Wyposażona jest ona w kominek i latrynę. Jej okna skierowane były natomiast w strony południową i wschodnią.
Osadzone w południowo – wschodnim narożniku spiralne schody poprowadzone były, aż do samego szczytu wieży. Także ten uległ w późniejszym czasie licznym modyfikacjom. Najważniejsza z nich dotyczyła dodania kolejnej komnaty mieszkalnej na szczycie skrzydła południowego.
Skrzydło wschodnie zostało wybudowane w celu zwiększenia liczby lub nawet całkowitego zastąpienia lordowskich kwater w wieży. Budynek ten oryginalnie mieścił cztery kondygnacje. Jego główne wejście zostało ulokowane na poziomie dziedzińca. Ponad nim znajduje się panel herbowy rodu Preston, trzymany przez dwie małpy. Powyżej na jedynym zachowanym naczółku okna na górnym piętrze (po lewej stronie) można dostrzec inicjały „DMC”. Odnoszą się one do osoby Dame Margaret Cockburn, żony sir Johna Gilmoura (1605 – 1671), który zamek Craigmillar przejął na własność w roku 1660. Niewielki westybul położony tuż za głównym wejściem prowadził do szerokich, spiralnych schodów, łączących to skrzydło z wieżą. Tym samym zastąpiło ono dość niewygodne, oryginalne wejście od południowej strony wieży.
Jednocześnie, na lewo od tego przedsionka (w kierunku wschodnim) znajdowały się proste schody prowadzące do pomieszczenia nowej kuchni. Podobnie ona przejęła ona funkcję dawnej kuchni w wieży.
W częściowo wykutych w skale podziemiach skrzydła wschodniego ulokowane były piekarnia, loch oraz spiżarnia. Najciekawszym elementem wyposażenia piekarni był osadzony w jej zachodniej ścianie piekarnik z nietypowym trójkątnym wlotem. Na prawo od niego, w niewielkiej kwadratowej niszy przechowywana była z kolei sól. W tych czasach była ona wykorzystywana zarówno do poprawy smaku potraw oraz jako podstawowy środek konserwujący. Położony obok piekarni loch posiadał własną latrynę oraz szczelinowy otwór wentylacyjny. Podczas przeprowadzonych w tym miejscu w roku 1831 prac konserwacyjnych, w jednej ze ścian lochu odkryto zamurowany ludzki szkielet. Warto tutaj też zwrócić uwagę na futrynę wejścia. Osadzone w nich drzwi otwierały się tylko na zewnątrz, co było notabene jednym z typowych zabezpieczeń średniowiecznych więzień.
Dostęp do położonych powyżej piwnic dwóch pomieszczeń gospodarczych był możliwy jedynie z poziomu dziedzińca. Pomiędzy nimi zostały osadzone spiralne schody prowadzące do prywatnej komnaty położonej w północnej części pierwszego piętra. Na tym poziomie, w narożnej wieży oryginalnie znajdował się gołębnik.
Na pierwszym piętrze skrzydła wschodniego znajdowała się komnata mieszkalna (w części południowej) oraz kuchnia z dość dużym paleniskiem. W jej południowej ścianie, obok głównego wejścia zostało dodatkowo ulokowane kwadratowe okienko serwisowe. Na ostatnim, drugim piętrze tego skrzydła obok kolejnej komnaty mieszkalnej (podobnie w części południowej) mieści się długa, poprowadzona wzdłuż całego budynku galeria. Podobne korytarze weszły do użytku pod koniec XVI wieku i służyły właścicielom zamku i ich gościom do spacerów nawet w przypadku złej pogody.
Obecny wygląd skrzydła zachodniego jest efektem jego przebudowy podjętej przez sir Johna Gilmoura w latach 60-tych XVII wieku.
Początków tego budynku należy jednak upatrywać we wczesnych latach XV wieku, kiedy pełniło ono jeszcze funkcję zewnętrznego, wielkiego hallu. Imponujące, pięknie ozdobione wejście do tego skrzydła mieści panel herbowy, który w połowie XX wieku umieścił Robert Gilmour, potomek sir Johna. Widoczne po jego lewej stronie trzy gęsie pióra nawiązują do funkcji prezydenta Court of Session, (najwyższy sąd cywilny Szkocji), którą w latach 1661 – 1670 pełnił właśnie sir John Gilmour.
Z położonego tuż za wejściem niewielkiego przedsionka można było się dostać do centralnego, największego pomieszczenia zachodniego skrzydła, czyli salonu. W głównej mierze służył on jako jadalnia właścicieli zamku. Jego dwa, obecnie zamurowane duże okna dawały niegdyś widok na piękny ogród zachodni. W zachodniej ścianie tego pomieszczenia znajduje się także sporych rozmiarów kominek. W jego nadprożu widnieją trzy tarcze i dwie szarfy. Oryginalnie ozdobione były one herbami Gilmourów oraz ich rodowymi mottami.
Na prawo (w kierunku północnym) od salonu znajdowała się kuchnia z imponującym paleniskiem wyposażonym w łukowate nadproże. W późniejszym okresie pomieszczenie to było wykorzystywane także jako stajnia, z wejściem poprowadzonym wprost z dziedzińca.
Po drugiej (południowej) stronie jadalni mieścił się elegancki pokój, który mógł też służyć jako główna sypialnia lorda. Jego kominek został wykonany w stylu typowym dla początków XV wieku. Może to oznaczać, że pomieszczenie to początkowo służyło jako przylegająca do wielkiego hallu, osobista komnata lorda. W tej sytuacji byłaby ona połączona z nim, zamurowanym obecnie przejściem widocznym na lewo od kominka. Co ciekawe, komnata ta posiada także bezpośrednie połączenie (spiralnymi schodami) z położonym poniżej magazynem wina.
Na górnym piętrze skrzydła zachodniego znajdowały się cztery prywatne komnaty, służące zapewne też jako sypialnie. Jedna z nich, położona od południowej strony budynku oryginalnie posiadała balkon, z którego musiał się roztaczać piękny widok na zachodni ogród oraz bardzo nietypowy, południowy staw rybny.
Jednym z najciekawszych elementów zamku Craigmillar jest otaczający wieżę potężny kurtynowy mur z narożnymi, okrągłymi wieżyczkami. Wyposażony został on zarówno w kluczowe otwory strzelnicze, jak i kamienny parapet z machikułami. Na jego szczycie znajduje się także chodnik straży.
Niestety nie jest nam zbyt dobrze znany ani jego budowniczy, ani nawet data jego powstania. Dawno temu nad główną bramą miał się znajdować panel z datą „1427”. Jeśli faktycznie odnosiła się ona do roku budowy, to za jego wykonawcę należałoby uznać sir Williama Prestona (ok. 1417 – 1453). Co ciekawe jednak, średniowieczna cyfra „5” dość często była mylona z cyfrą „2”. Powodem tego była raczej dziwaczna maniera ówczesnych rzeźbiarzy, by cyfrę „5” zapisywać właśnie „do góry nogami”. Jeśli taka sytuacja miała miejsce także w przypadku panelu z zamku Craigmillar, to prawdziwą datą powstania wspomnianego kurtynowego muru byłaby wtedy rok „1457”. Tym samym jego budowniczym byłby syn sir Williama – sir William (2-gi) Preston (zm. ok. 1478).
Kolejny, zewnętrzny mur obronny został wybudowany w XVI wieku. Położona na jego północno – wschodnim narożniku okrągła wieża pełniła przede wszystkim rolę gołębnika. Dzięki jednak osadzonym w jej ścianach ambrazurom mogła też stanowić doskonałą pozycję obronną. Po przeciwnej stronie zewnętrznego dziedzińca (od strony zachodniej) znajduje się dość sporych rozmiarów, prostokątny budynek. Wybudowany w roku 1687 oryginalnie służył jako prezbiteriański kościół dla członków parafii Liberton. Obecnie w jego północnej części mieszczą się toalety.
Kolejny budynek, położony na terenie dawnego wschodniego ogrodu został wybudowany około roku 1520 i służył jako prywatna kaplica rodu Prestonów. Dostęp do tego budynku oryginalnie zapewniało przejście osadzone w wschodniej ścianie wewnętrznego, kurtynowego muru. Obecnie jest ono jednak zamurowane. Kaplica wciąż także służy jako miejsce pochówku kolejnych członków rodu Gilmour.
Obydwa ogrody zamku Craigmillar, wschodni i zachodni z pewnością były utrzymywane z dużą starannością. W ogrodzie zachodnim oryginalnie znajdował się między innymi piękny XVII-wieczny zegar słoneczny. Obecnie znajduje się on w pobliskiej rezydencji Inch House. Z czasem ogród ten został też zmieniony w plac do popularnej gry w bule (bowls).
Kolejny, mniej oficjalny ogród znajdował się także na południe od wieży. Jego najciekawszy element stanowił ozdobny staw rybny. Przyjmuje on postać litery „P”, odnoszącej się rzecz jasna do rodu Preston. W jego górnej części były ulokowane dwie maleńkie wysepki, z zasadzonymi na nich oryginalnie drzewkami głogu.

 
Historia Craigmillar Castle

 

Wieś Craigmillar istniała z pewnością już w XII wieku. Około roku 1140 król David I (1083/1085 – 1153) przekazał ją na rzecz mnichów z opactwa Dunfermline. Kolejne ziemskie nadania na rzecz tego samego opactwa w roku 1253 dokonał syn ówczesnego właściciela Craigmillar. Nie ma jednak żadnych dowodów, by w tym czasie istniała już w tym miejscu jakakolwiek warownia.
Budowa zachowanego zamku rozpoczęła się najprawdopodobniej przed rokiem 1400.
Ród Preston przyjął swoje nazwisko od posiadłości Preston (obecnie Prestonpans), położonej w regionie East Lothian. W roku 1342 sir John Preston (ok. 1280 – 1346) nabył też ziemie Gorton, położone w pobliżu miejscowości Roslin. Następnie w roku 1374 jego syn Simon (ok. 1310 – po 1374) odkupił posiadłość Craigmillar od Williama de Capella. Od tego też momentu jego pełne nazwisko brzmiało „Simon Preston of Gorton and Craigmillar”. Faktycznie posiadłość Cragmillar wchodziła jednak w skład dóbr królewskich, a Preston zarządzał nimi jedynie jako heraldyczny lennik. W zamian, na każdorazowe żądanie monarchy miał też na własny koszt wystawiać oddział wyszkolonych łuczników.
Nie jest także do końca ustalone który członek rodu Preston rozpoczął budowę wieży Craigmillar. Faktycznie jej konstrukcja przypomina nieco, wybudowaną w latach 60-tych XIV wieku Wieżę Davida z edynburskiego zamku. W tym czasie, dokładnie w latach 1366 – 1369 Simon Preston pełnił funkcję szeryfa Edynburga. Mając swoją główną siedzibę w tutejszym zamku był zatem naocznym świadkiem budowy wspomnianej Wieży Davida. Tym samym podpatrzone w niej architektoniczne rozwiązania mógł następnie zastosować także w swojej własnej rezydencji. Nie można jednak wykluczyć, że budowę wieży Craigmillar rozpoczął dopiero jego syn Simon (ur. ok. 1340).
Najstarsza zachowana wzmianka o zamku Craigmillar pochodzi z statutu sir Johna Prestona (ok. 1390 – 1425/1426) z października 1425 roku. Następcą sir Johna został jego syn – William (ok. 1417 – 1453).
William zyskał szczególną sławę, gdy pozyskaną we Francji relikwię świętego Gilesa (świętego Idziego, ok. 650 – ok. 710), czyli kość z jego przedramienia przekazał na rzecz kościoła w Edynburgu. Przechowywana w St Giles Church (obecnie katedra St Giles) relikwia świętego została skradziona w roku 1560, podczas zamieszek spowodowanych Reformacją w Szkocji. William Preston zmarł w lipcu 1453 i został pochowany w St Giles. W następnym roku edynburska rada miejska postanowiła uhonorować jego pamięć budową nowej, bocznej nawy w tym kościele. Do tej pory nosi ona też nawę Nawy Prestona („The Preston Aisle”).
Kolejny z rodu Preston – sir Simon (ok. 1450 – 1519) był zamieszany w morderstwo księcia Johna Stewarta (ok. 1456 – 1479), młodszego brata króla Jamesa III (1451 – 1488). Książę John, noszący także tytuł hrabiego Mar and Garioch został aresztowany na osobisty rozkaz swojego królewskiego brata. Oficjalnym powodem tego czynu był natomiast… sen, jaki się przyśnił Jamesowi III. Ujrzana w nim przez króla wiedźma miała go ostrzec, że zginie z ręki swojego bliskiego krewnego. Widocznie James III poważnie potraktował to ostrzeżenie, skoro w tym samym czasie w edynburskim zamku uwięziony był już jego inny brat – Alexander Stewart, książę Albany (ok. 1454 – 1485). Książę John został natomiast oddany w ręce sir Simona Prestona. Przez pewien czas był on też z pewnością przetrzymywany w zamku Craigmillar. Dokładna lokalizacja jego celi nie jest jednak znana. Na pewno nie był to jednak loch w piwnicy skrzydła wschodniego, który był raczej przeznaczony dla pospolitych przestępców. Po pewnym czasie książę został przeniesiony do kolejnego więzienia, mieszczącego się w jednym z domów w Canongate (obecnie dzielnica Edynburga). Tam też, podczas kąpieli został brutalnie zamordowany. Nieznany sprawca podciął mu wówczas gardło. Chociaż nigdy nie zostało to oficjalnie udowodnione to John Stewart został najprawdopodobniej zabity z polecenia swojego królewskiego brata. Zgodnie z wspomnianą przepowiednią do śmierci Jamesa III przyczynił się jego bliski krewny. Nie był to jednak żaden z braci, a… jego własny syn, książę James (1473 – 1513). Książę James, przyszły król James IV był jednym z liderów rebelianckiej armii, która pokonała królewskie wojska w bitwie pod Sauchieburn, dnia 11 czerwca 1488 roku. Tuż po bitwie, ranny James III został zamordowany w dość tajemniczych okolicznościach. Według jednej z kilku wersji tego wydarzenia, monarchę miał zasztyletować jakiś „bliżej nieokreślony mnich”.
W roku 1488 król James IV podniósł Craigmillar do rangi baronii z roczną opłatą jednego szkockiego pensa płaconego w miejscowości Whitsun. Najprawdopodobniej w tym właśnie czasie sir Simon Preston wybudował zewnętrzny mur kurtynowy oraz kaplicę (po raz pierwszy została ona wspomniana w protokole notariusza Johna Foluara z dnia 1 czerwca 1523 roku).
We wrześniu 1517 roku, ze względu na panującą w Edynburgu zarazę do Craigmillar dla własnego bezpieczeństwa został wysłany młody król James V (1512 – 1542). Jego osobisty, francuski strażnik Antoine d’Arces (zm. 1517) w królewskiej komnacie miał wówczas założyć nowe zamki i podwójną, żelazną kratę. Jednocześnie na zamkowym dziedzińcu wybudowano małą stajnię dla ulubionego muła Jamesa V.
W maju 1544 roku armia angielskiego króla Henryka VIII (1491 – 1547) wylądowała w porcie Leith. W ten sposób angielski monarcha starał się też przymusić Szkotów do zgody na ślub małoletniej królowej Marii (1542 – 1587) z jego synem, księciem Walii – Edwardem (1537 – 1553). Jednym z pierwszych epizodów wojny, która przeszła do historii pod nazwą „Brutalnych zalotów” było oblężenie Craigmillar. Zamek został wówczas zdobyty i podpalony. Jego ówczesny właściciel Simon Preston (ok. 1510 – ok. 1575), baron Craigmillar został natomiast pojmany i uwięziony w londyńskiej Tower (do Londynu sir Simon dotrał na własnych nogach!). Wkrótce jednak, zapewne po zapłaceniu okupu został z niej zwolniony. Natychmiast też przystąpił do odbudowy zniszczonego zamku.
Sir Simon pozostał też lojalnym poddanym królowej. Przez cały czas towarzyszył Marii podczas jej pobytu w Francji. W roku 1558 był też jednym z najważniejszych świadków jej ślubu z księciem Francisem II (1544 – 1560), od roku 1559 także królem Francji. Po nagłej śmierci króla Francisa, (5 grudnia 1560) roku Preston powrócił do Szkocji. Maria Stuart powróciła do kraju w sierpniu 1561 roku. Dwa lata później, we wrześniu 1563 roku odwiedziła także swojego wiernego sługę w Craigmillar. Podczas jej pobytu w zamku udzieliła ona audiencji angielskiemu ambasadorowi w Szkocji – sir Thomasowi Randolphowi (1523 – 1590). Podczas rozmowy Randolph miał zasugerować królowej, że przedstawi jej odpowiedniego kandydata na męża. Ostatecznie Maria zdecydowała się poślubić swojego kuzyna – sir Henry’ego Stuarta, Lorda Darnleya (1545 – 1567). Decyzja ta z czasem okazała się naprawdę fatalna. Małżeństwo to od samego początku nie układało się zbyt szczęśliwie i niecały rok później Maria i Henry pozostawali już faktycznie w separacji. Dnia 9 marca 1566 Darnley wziął też czynny udział w zabójstwie osobistego sekretarza i faworyta Marii – Włocha Davida Rizzio (ok. 1533 – 1566). Trzy miesiące później, 19 czerwca królowa urodziła syna Jamesa, przyszłego króla Szkocji, Anglii i Irlandii – Jamesa VI & I (1566 – 1625). Dnia 20 listopada 1566 roku, królowa w stanie ciężkiej depresji przybyła do Craigmillar, gdzie w gościnie u swojego wieloletniego przyjaciela Simona Prestona miała nadzieję odzyskać siły i spokój po tym ciężkim dla niej roku.
Maria pozostała w Craigmillar przez trzy miesiące. Podczas jej pobytu miał tutaj także powstać plan ostatecznego pozbycia się sprawiającego nieustanne kłopoty Lorda Darnleya. Spisek ten, znany w historii pod nazwą „Paktu z Craigmillar” został zawiązany przez najbliższych doradców królowej, m.in. – Sekretarza Stanu – Williama Maitlanda of Lethington (1525 – 1573), sir Archibalda Campbella, 5-ego hrabiego Argyll (1532/1537 – 1573), sir George’a Gordona, 5-ego hrabiego Huntly (zm. 1576) i sir Jamesa Hepburna, 4-ego hrabiego Bothwell (ok. 1534 – 1578). Nie jest też wykluczone, że stało się to poza wiedzą samej Marii. Na początku roku 1567 zasugerowała ona jednak Darnleyowi, by spędził z nią trochę czasu w Craigmillar. Ten, przeczuwając niebezpieczeństwo jednak odmówił. Zamiast tego postanowił zatrzymać się we własnym domu Kirk o’ Fields w Edynburgu. Wkrótce później, w nocy z 9 na 10 lutego 1567 roku budynek ten został kompletnie zniszczony wskutek potężnego wybuchu. Co ciekawe, zwłoki Henry’ego Stuarta i jego służącego Williama Tayloura zostały później odnalezione w ogrodzie. Obydwaj mężczyźni nie zginęli jednak wskutek wspomnianej eksplozji. Ich śmierć nastąpiła wskutek… uduszenia.
Po śmierci Darnleya sytuacja w kraju całkowicie wymknęła się spod kontroli Marii. Jej prawie natychmiastowy ślub (24 kwietnia), w dodatku z jednym z głównych podejrzanych o zabójstwo jej poprzedniego męża – sir Jamesem Hepburnem, 4-tym hrabią Bothwell doprowadził do buntu prawie całego szkockiego społeczeństwa. W czerwcu 1567 roku lojalne wobec królowej wojska zostały pokonane w bitwie pod Carberry Hill (około 6 kilometrów na wschód od Craigmillar) przez rebeliancką armię dowodzoną przez sir Williama Kirkcaldy of Grange (ok. 1520 – 1573). Do opieki nad pojmaną wówczas królową został oddelegowany nikt inny jak Simon Preston. Początkowo Maria została uwięziona w jego edynburskim domu, mieszczącym się na ulicy High Street (w tym miejscu obecnie znajduje się City Chambers). Następnie Preston przetransportował królową do zamku Lochleven, gdzie spędziła kolejnych 11 miesięcy. Marii Stuart udało się uciec z Lochleven dnia 2 maja 1568 roku.
Simon Preston nie utrzymał zbyt długo swojej znacznej pozycji na szkockiej scenie politycznej. Jako też ostatni z rodu pełnił zaszczytną funkcję Burmistrza miasta Edynburg (do roku 1569).
W roku 1589 Craigmillar odwiedził także król James VI (1566 – 1625).
W roku 1660 sir George Preston of Whitehill (ur. ok. 1630) trapiony poważnymi problemami finansowymi został zmuszony do sprzedaży rodzinnej posiadłości. Nabywcą Craigmillar został wówczas sir John Gilmour (1605 – 1671).
Gilmour jako doskonały prawnik i lojalny poddany Charlesa II (1630 – 1685), w roku 1661 aktywnie wspierał króla w jego usilnych staraniach na rzecz powrotu na tron Szkocji. W głównej mierze dzięki temu też został on następnie przez tego monarchę mianowany prezydentem szkockiego Sądu Najwyższego („President of the Court of Session”).
Z inicjatywy sir Johna doszło także do poważnej przebudowy zamku Craigmillar. W miejscu dawnego Wielkiego Hallu powstało wówczas eleganckie skrzydło zachodnie. Po jego śmierci w roku 1671 (14 sierpnia) posiadłość wraz zamkiem przeszła na własność jego syna Alexandra (1657 – 1731). Siedem lat później, w roku 1678 (1 lutego) sir Alexander został mianowany 1-szym Baronetem Gilmour of Craigmillar.
Kolejni członkowie rodu Gilmour zamieszkiwali Craigmillar przez prawie całe następne stulecie. W XVIII wieku zamek okazał się być jednak zbyt kosztowny w utrzymaniu i Gilmourowie przeprowadzili się do nowszej rezydencji Inch House. Jeszcze w roku 1761 Craigmillar został wystawiony do dzierżawy. Stosowne ogłoszenie ukazało się wówczas w lokalnej gazecie „Edinburgh Evening Courant”. Wydaje się, że jednak nikt nie skorzystał wówczas z tej oferty i już w roku 1775 zamek zmienił się w „malowniczą ruinę”.
W roku 1949 sir John Little Gilmour (1899 – 1977), 2-gi Baronet Liberton i Craigmillar przekazał zamek w opiekę państwa. Pomimo tego Gilmourowie wciąż pozostają jego faktycznymi właścicielami.

Craigmillar Castle jest obecnie zarządzany przez państwową organizację Historic Scotland.
Udostępniony jest do zwiedzania przez cały rok, (z wyjątkiem 25/26 grudnia i 1/2 stycznia). W okresie letnim, od początku kwietnia do końca września zamek jest otwarty codziennie w godzinach 9.30 – 17.30 (ostatnie wejście o godzinie 17). W okresie zimowym, od początku października do końca marca, jest otwarty w godzinach od 9.30 do 16.30 (ostatnie wejście o godzinie 16). Zamknięte w czwartki i piątki.