Mains Castle

  • Status: - *** - Własność prywatna
  • Typ: Zamek wieżowy (Keep)
  • Data: od XV wieku
  • Położenie: na północnych obrzeżach miasta East Kilbride. Ayr, Renfrew & Lanark
  • Numer według map "Ordance Survey": NS 627560
  • Inne nazwy: Laigh Mains Castle, Kilbride Castle

Rowan Avenue, East Kilbride, Glasgow, South Lanarkshire G74 4GU, Wielka Brytania

 

 

Mains Castle jest dość typową XV-wieczną wieżą rycerską.
Ulokowana została ona na planie prostokąta o wymiarach 11.5 na 8.2 metrów. Jej pełna wysokość, do szczytu dwuspadowego dachu, mierzy około 16.1 metrów. Szerokość jej murów u podstawy dochodzi natomiast do około 1.8 metra.
Mieści ona również trzy główne kondygnacje, z których parterowa, tradycyjnie przykryta kolebkowym sklepieniem, podzielona została dodatkowo na półpiętra. Pozostałe piętra rozdzielają już zwykłe, drewniane stropy.
Jedyne, łukowate wejście wieży Mains zostało umieszczone u podstawy jej południowej ściany, w pobliżu południowo – zachodniego narożnika. Z położonego tuż za nim krótkiego przedsionka można się było dostać zarówno, do dolnej części parterowego pomieszczenia, jak i do jedynej w tym budynku klatki schodowej. Wejście do niej zostało ulokowane w zachodniej ościeży rzeczonego przedsionka. Osadzone w niej spiralne schody, prowadząc aż na sam szczyt wieży, zapewniały jednocześnie komunikację pomiędzy wszystkimi kolejnymi jej piętrami.
Wspomniane dolne pomieszczenie parterowej kondygnacji służyło zapewne jako spiżarnia. Wyposażona została ona w zaledwie dwa, szczelinowe okienka: południowe i wschodnie. Oprócz nich, w ścianach północnej i zachodniej tego pomieszczenia osadzone zostały dwie niewielkie nisze.
Na tym poziomie, w grubości ściany zachodniej, znajduje się również loch. Jego jedynym elementem był równoboczny, mierzący 30 centymetrów kwadratowych, otwór ściekowy. Dość nietypowo nie został on jednak poprowadzony na zewnątrz budynku, lecz do jego wnętrza, właśnie do dolnego pomieszczenia kondygnacji parterowej. Samo wejście do lochu, przybierające formę zwykłego włazu, umieszczone zostało natomiast w podłodze, położonej bezpośrednio ponad nim garderoby.
Antresola kondygnacji parterowej mogła z kolei pełnić funkcję magazynu. Co ciekawe, dostęp dziennego światła zapewniało jej zaledwie jedno, skierowane w stronę zachodnią okienko. Na prawo od niego (w kierunku północnym), również w grubości ściany zachodniej osadzona została wspomniana wcześniej garderoba. Dostęp naturalnego światła zapewniało jej szczelinowe okienko, które także skierowane jest w zachodnią stronę. W podłodze tego pomieszczenia umieszczony został ponadto wspomniany właz lochu.
Na pierwszym piętrze wieży Mains tradycyjnie mieści się hall. W odróżnieniu od większości tego typu szkockich budowli obronnych, dostęp do niego nie był możliwy bezpośrednio z klatki schodowej, a jedynie poprzez przylegający do niej krótki i dość wąski pasaż. Ten, osadzony został w grubości ściany zachodniej (jej południowej części). Oprócz oświetlającego go kolejnego szczelinowego okienka, wyposażony został on również w rynnę ściekową. Na tej też podstawie przyjmuje się, że hall, oprócz pełnienia typowych funkcji socjalnych i administracyjnych, służył jednocześnie jako kuchnia. W północnej części zachodniej ściany umieszczona została następna garderoba. Tak jak miało to miejsce w przypadku garderoby na poziomie antresoli, posiada ona w jedno, skierowane w zachodnią stronę, okienko.
Dostęp naturalnego światła w hallu, obszernej sali o wymiarach 7.3 na 4.9 metrów, zapewniały natomiast dwa duże okna z bocznymi, kamiennymi siedzeniami. Skierowane zostały one w strony północną i południową. W zachodniej ościeży okna północnego osadzona została ponadto niewielka nisza. Najprawdopodobniej pełniła ona rolę swoistego sejfu.
Jedyny, dość prosty w swej formie, kominek tej komnaty umieszczony został z kolei, w centralnej części wschodniej ściany. W grubości północnej ściany, w pobliżu północno – zachodniego narożnika hallu, znajduje się również latryna.
Na drugim piętrze wieży mieściły się natomiast dwie, typowe komnaty mieszkalne. Każda z nich wyposażona została we własny kominek oraz latrynę. O ile jednak komnatę wschodnią oświetlały dwa okna, skierowane w strony południową i wschodnią, to komnata zachodnia posiadała tylko jedno, północne okno. Ta, w zamian miała jednak bezpośredni dostęp do kolejnej garderoby, osadzonej w grubości ściany zachodniej. Tak jak i wcześniej opisane, wyposażona została ona jedynie w szczelinowe, skierowane w zachodnią stronę, okienko.
Dostęp do komnaty zachodniej, tak jak w przypadku hallu, prowadził z klatki schodowej, poprzez krótki pasaż osadzony w grubości ściany zachodniej (jej południowej części). Do komnaty wschodniej natomiast można było przejść wyłącznie z sąsiadującego z nią pokoju (komnaty zachodniej).
Dodatkowe pomieszczenia mieszkalne, przeznaczone do zapewne do użytku służby, znajdowały się również na poddaszu wieży. Wokół tego, tradycyjnie poprowadzony został chodnik straży. Osłaniający go natomiast parapet, jak i osadzone w nim kamienne rynny są niestety XX-wieczną repliką. Oryginalne są za to (przynajmniej w większości) podtrzymujące je masywne konsole.
Widoczny na szczycie południowo – zachodniego narożnika wieży, tak zwany „cap – house”, pełnił zarówno funkcję stróżówki, jak i osłony dla kończącej w tym miejscu swój bieg klatki schodowej. Przyjmuje on dość nietypową w Szkocji formę, równobocznej bartyzany z prostym, wspartym na konsolach daszkiem.
Mains Castle oryginalnie otoczony był też masywnym, obronnym murem. W jego obrębie tradycyjnie ulokowane zostały liczne budynki gospodarcze, m.in. stajnia, piekarnia czy magazyny.
Cały ten kompleks pierwotnie chroniła także głęboka fosa. Nad jej wschodnim odcinkiem przerzucony był zwodzony most. W tym też miejscu mieścił się obronny budynek bramny. Wiadomym jest, że zdobiący go oryginalnie królewski panel herbowy w roku 1743 został usunięty i następnie zamontowany na pobliskim Torrance House. Żaden z wspomnianych zewnętrznych elementów zamku, a więc fosa, zwodzony most i budynek bramny nie przetrwały jednak do współczesnych czasów.

 

 

 

Historia Mains Castle

 

Ziemie Kilbride pierwotnie należały do normańskiego z pochodzenia rodu de Valonis. W XIII wieku jednak, na podstawie małżeńskiego kontraktu pomiędzy Isabellą de Valonis (zm. 1253), a Davidem Comynem (zm. 1247), synem Williama Comyna (ok. 1163 –  1233), Lorda Badenoch, przeszły one w ręce słynnej rodziny Comyn.
W roku 1306 (dnia 10 lutego), w kościele w Dumfries, ich ówczesny lider, sir John III Comyn (przed 1270 – 1306), Lord Badenoch, zwany też „Czerwonym Comynem” został brutalnie zamordowany przez sir Roberta Bruce’a (1274 – 1329), hrabiego Carrick i jego towarzyszy. Wkrótce później, dnia 25 marca, Bruce podczas dość skromnej ceremonii koronacyjnej przeprowadzonej na wzgórzu Moote Hill w Scone, został ogłoszony królem Szkotów. W jednej ze swoich pierwszych decyzji pozbawił on, pod zarzutem zdrady stanu, pozostałych członków rodu Comyn, tak ziem, jak i przynależnych im tytułów. Ostateczną klęskę Bruce zadał im jednak dopiero dnia 23 maja 1308 roku, podczas bitwy pod Inverurie (znanej również jako bitwa pod Barrą). Ziemie Kilbride przypadły wówczas w udziale sir Walterowi Stewartowi (ok. 1296 – 1327), 6-emu Wielkiemu Stewardowi Szkocji, który także w roku 1315 poślubił córkę Bruce’a, księżniczkę Marjory Bruce (1296 – 1316). Ich jedyny syn imieniem Robert (1316 – 1390), dnia 26 marca roku 1371, został ogłoszony królem Szkotów (jako Robert II), dając jednocześnie początek niezbyt szczęśliwiej dynastii Stewartów (Stuartów).
Parę lat później, w roku 1382, nadał on ziemie Kilbride dla Johna Lindsaya (zm. po 1384), 2-ego lairda Dunrod, którego dziadek sir James Lindsay, 3-ci laird Craigie, miał być aktywnym uczestnikiem zabójstwa „Czerwonego” Comyna. Sir James pozostał lojalnym towarzyszem Bruce’a również podczas kolejnych (początkowo też niezbyt fortunnych dla Szkotów) lat, tzw. I-szej Wojny o Szkocką Niepodległość (1296 – 1328).
Jego potomkowie właśnie, najprawdopodobniej pod koniec XV wieku, w pobliżu dawnego zamku Comyn’ów wybudowali zachowaną do dnia dzisiejszego wieżę. Pozostała ona własnością rodu Lindsay, aż do roku 1619, kiedy to trapiony poważnymi problemami finansowymi sir Alexander Lindsay, 10-ty laird Dunrod, sprzedał ją dla sir Archibalda Stewarta (Stuarta) of Castlemilk (zm. 1660). Mains pełnił rolę jego głównej siedziby, aż do roku 1652. Po czym, funkcję tą przejął nowy nabytek sir Archibalda, czyli Torrance Castle.
Wieża Mains pozostała jednak w użytku do około roku 1723. Wówczas też usunięty został jej dach. Pobrane z niego dachówki łupkowe zostały następnie użyte do pokrycia dachu, budowanego właśnie (w oparciu o oryginalny zamek) dworu Torrance House. W roku 1743, z prawie już kompletnie zniszczonego budynku bramnego Mains, zabrany został również wspomniany wcześniej panel herbowy.
Opuszczony Mains Castle popadał w coraz większą ruinę, aż do lat 80-tych XIX wieku, kiedy to został częściowo odrestaurowany i ponownie zamieszkany. Niestety, stan ten nie potrwał jednak zbyt długo.
Na przełomie lat 1918 i 1939, w tym opuszczonym już od wielu lat zamku, w wyniku gwałtownej burzy, zawalił się jego dach. Kolejne zniszczenia, głównie w obrębie jego wnętrza, były już dziełem miejscowych wandali. W celu zapobiegnięcia dalszej dewastacji prawie wszystkie jego otwory zostały szczelnie zamurowane w roku 1970. Niedługo później jednak, blokada głównych drzwi została rozbita, co oczywiście umożliwiło wspomnianym chuliganom na dokończenie dzieła zniszczenia.
Szczęśliwie, zaledwie parę lat później, na przełomie lat 1976 i 1986, Mains został poddany gruntownej odbudowie przez jego ówczesnego właściciela, znanego szkockiego artystę i komika Mike (Michaela) Rowana. Za swoją pracę Rowan, w roku 1986, został uhonorowany dwiema nagrodami Saltire Awards, odpowiednio za „Najlepszą Restaurację” (historycznego budynku) oraz dla „Głównego wykonawcy” (tejże).
Parę lat później, dokładnie w roku 2002 Rowan sprzedał jednak Mains dla państwa Johna i Sengi Kemp. Oni też pozostają jego właścicielami do dnia dzisiejszego.

 

 

 

Legendy

 

W swym najsłynniejszym dziele, “Historii Rutherglen i East Kilbride”, lokalny pastor i historyk, nazywany również często “ojcem szkockiej paleontologii” David Ure (1750 – 1798), przytoczył historię związaną z osobą wspomnianego wyżej sir Alexandra Lindsaya, 10-ego i zarazem ostatniego lairda Dunrod. Według Ure’go miał on być zatem bardzo dzikim, nieobliczalnym człowiekiem. Pewnego dnia też, grając na zamarzniętym pobliskim jeziorze (Mains Loch), w popularny w Szkocji curling, został z niewiadomego powodu zdenerwowany przez swojego służącego, nazwiskiem Crawford. Wówczas, na rozkaz Lindsaya, pozostali jego słudzy, wykuć mieli dziurę w lodzie i w  niej spławić „winowajcę”. Od tej właśnie pory cała pobliska okolica nosi nazwę „Crawford’s Hole”, czyli „Dziury Crawforda”. Co ciekawe, wspomniane jezioro, jeszcze przed rokiem 1783, zostało kompletnie osuszone, po czym, w drugiej połowie XX wieku, przynajmniej częściowo odtworzone. Obecnie nosi ono nazwę „Heritage Loch”.
Według innej lokalnej historii, wieża Mains ma być nawiedzona przez ducha młodej kobiety, uduszonej przez jej własnego męża, który miał ją zaskoczyć podczas schadzki z kochankiem. O ile ten jednak zdołał uciec przed rozwścieczonym mężczyzną, opuszczając się z zamkowego okna na wykonanej z powiązanych ze sobą prześcieradeł linie, to nieszczęśliwej kobiecie nie starczyło już na to czasu.
Część opracowań podaje również, że w Mains, w roku 1568, tuż przed decydującą bitwą pod Langside (dnia 13 maja) noc miała spędzić słynna królowa Maria Stuart (1542 – 1587). Hipoteza ta wydaje się być jednak mało prawdopodobna.

 

 

 

Mains Castle ulokowany jest na niewielkim, być może częściowo sztucznie usypanym pagórku, tuż nad północnym brzegiem wspomnianego wodnego zbiornika „Heritage Loch”. Znaczna część otaczających go terenów, od lat 90-tych ubiegłego stulecia, wchodzi w skład publicznego parku „James Hamilton Heritage Park”. Z tej też przyczyny zamek można podziwiać (tylko z odpowiedniego dystansu) o każdej rozsądnej porze.

 

 

W odległości około 100 metrów na północ od zamku zachowały się również nikłe (jedynie ziemne) relikty starszej, XII-wiecznej warowni – Comyn’s Castle.

 

0 komentarzy:

Dodaj komentarz

Chcesz się przyłączyć do dyskusji?
Feel free to contribute!

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *